Madde Detay

Yaşamı hakkında kaynaklarda çok fazla bilgi olmayan Abdal, 17. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen bir Bektaşi şairidir. Hakkında birtakım eski mecmualarda kısmen âşikâne, kısmen de dinî mahiyette kaleme alınmış Abdal mahlaslı epeyce koşma ve nefese tesadüf olunmaktadır. Bu şiirlerden bir kısmının 16. asırda yaşayan Muhyeddin Abdal’a ait olduğu anlaşılıyor. Fakat mühim bir kısmını da bu şair vücuda getirmiştir (Ergun 1944: 12). Bütün şiirlerinde Abdal mahlasını kullanmıştır (Koca 1990: 231). Buna göre 17. asırda yaşadığı tahmin edilen Abdal’ın Bağdat ve İran Savaşlarına katıldığı ve yeniçeri olduğunu ileri sürülüyor. Bazı şiirleri Kul Budala’nın şiirleri ile karıştırıldığı gibi, Fuat Köprülü ve S. N. Ergun’un bahsettikleri Abdalların aynı kişiler olması muhtemeldir (Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1977: 9). Köprülü’ye göre ise hangi asırda yaşadığı belli olmayan bir saz şairidir ve şimdiye kadar bu mahlası kullanan hiçbir âşığın hiçbir parçası neşredilmemiştir. Yalnız, Viyana Kütüphanesi Türkçe yazmaları arasında hangi yüzyılda yazıldığı belli olmayan 770 numaralı bir mecmuada Mecnun, Kuloğlu, Âşık Ömer, Gevherî, Kâtibî gibi 17-18. asırlara mensup meşhur saz şairlerinin eserleriyle birlikte Abdal mahlaslı birinin de eserleri vardır. Buna göre bu şairin de o asırlara mensup olduğu söylenebilir. Mecmuada bu ad Abdal, ‘Âbdâl şeklinde yazılmışsa da, halk şairlerinin eserlerini ihtiva eden ve halk tabakasına mensup insanlar tarafından yazılan bu gibi mecmualarda imla daima bozuk olduğundan bu adın Abdal olduğu anlaşılıyor (Köprülü 1935: 56). Abdal’ın doğum tarihi hakkındaki bilinmezlik ölüm tarihi içinde geçerlidir.

Abdal’ın dört manzumesine Sadettin Nüzhet Ergun, Bektaşî Şairleri ve Nefesleri ( C. II) adlı eserinde yer vermiştir (1944: 12). Turgut Koca’nın Bektaşi Şairleri ve Nefesleri adlı eserinde de aynı dört şiiri vardır. Bazı dergilerde dağınık şiirleri görülmektedir (1990: 231). Türkiye ve bazı Avrupa Kütüphanelerindeki yazma mecmualarda Mecnûn, Kuloğlu, Âşık Ömer, Gevherî ve Kâtibî gibi saz şairlerinin eserleri yanında Abdal mahlaslı şiirlere de rastlanmaktadır (Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1977: 9). 17. asırda yazıldığını mündericatından tahmin edilen bir mecmuada Abdal mahlaslı üç nefes kayıtlıdır (Mlt. Alm. K.Mz.No.723). Ergun’daki bir mecmuada iki şiirine tesadüf edilmektedir. Bu şiirler, buradaki saz şairi Abdal’a ait olabileceği gibi Abdal mahlaslı başka bir Bektaşi şairine de aidiyeti ihtimal dâhilindedir (Ergun yty: 11).

Âşikâne ve dinî mahiyette kaleme aldığı koşma ve nefeslerinde, Alevi-Bektaşi neşesi dikkati çeker. Âşığın dili sadedir ve şiirleri içtenliklidir. 

Ergun, Sadeddin Nüzhet (yty). Türk Şairleri. C. 1. yyy.

Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektaşî Şairleri ve Nefesleri. C. 2. İstanbul: Kenan Matbaası.

Koca, Turgut (1990). Bektaşi Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Naci Kasım İstanbul Maarif Kitaphanesi ve Matbaası.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1968). Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Ayyıldız Matbaası.

Köprülü, Fuat (1935). “Abdal”, Türk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Burhaneddin Basımevi. 56.

“Abdal” (1977). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi C.1. İstanbul: Dergâh Yay. 9.

 

Nefes

Bülbül olsam gül dalında şakırım

Öz bağrımda biten gül neme yetmez

 

Süleyman’ım kuş dilinden okurum

Bana ta’lim olan dil neme yetmez

 

Derviş oldum pîr eteğin tutarım

Hakk’a doğru çekilüdür katarım

 

Baykuş gibi garib garib öterim

Issız viraneler çöl neme yetmez

 

Aşk kitabın ele aldım yazarım

Yolum Hakk’a doğru meylim nazarım

 

Neme gerek dağı taşı gezerim

Karşıda görünen yol neme yetmez

 

Dünyanın ötesi neden malumdur

Anın asılına iren âlimdir

 

Az yaşa çok yaşa sonu ölümdür

Bir hırka bir şal bir çul neme yetmez

 

Abdal’ın sırrına kimseler ermez

Tevekkül malını irteye koymaz

 

Kişi kısmetinden ziyade yemez

Bana kısmet olan mal neme yetmez

Ergun, Sadettin Nüzhet (1944). Bektaşî Şairleri ve Nefesleri. C. 2. İstanbul: Kenan Matbaası. 13-14.

 

Nefes

Hakikatin kildini

Açana gazi dediler

Bu yolda can ile baştan

Geçene gazi dediler

 

Mürşit inanmaz yalana

Rızk ile mala kalana

Dost meydanında ölene

Kucana gazi dediler

 

Geç gel rızk ile malından

Nişan göster öz halinden

Aşk kadehin dost elinden

İçene gazi dediler

 

Al kızıl eyle donunu

Tut muhkem sakla dinini

İman yolunda kanını

Saçana gazi dediler

 

Bir haber diyeyim sana

İşit sözüm, inan bana

Abdal der ki dosttan yana

Göçene gazi dediler

Kocatürk, Vasfi Mahir (1968). Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Ayyıldız Matbaası. 294.