Madde Detay
Mehmet Akan
(d. 5 Aralık 1939 / ö. 8 Temmuz 2006)
Tiyatro ve radyo oyunu yazarı, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, yönetmen, koreograf
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Şanlıurfa Birecik’te doğdu. İlk ve ortaokulu Birecik’te okudu, İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde eğitimine devam etti. İTÜ Makine Mühendisliği bölümünü bırakıp tiyatroya yöneldi. Alev Akçin ile evlendi ve 1981 yılında Saliha Şirvan adında bir çocukları oldu. 1959'da Genç Oyuncular topluluğuna katıldı, ilk yazarlık denemelerini gerçekleştirdi. Kiraz Çiçek Açıyor Aykırı Dal Üstüne (1961), Akçagüler ile Karagülmez (1962) adlı oyunları sahneledi. Türk Devrim Ocakları’nda halk dansları çalıştı; Madam Helenar’dan bale dersleri aldı. Profesyonel oyunculuğa Gülriz Sururi - Engin Cezzar Tiyatrosu'nda başladı ve dört yıl bu toplulukta bulundu, ilk yönetmenliğini de burada yaptı. Yönettiği ilk oyun Haldun Taner'in Zilli Zarife'sidir. 1967-68 sezonunda Ulvi Uraz Tiyatrosu’nda kendi yazdığı çağdaş bir ortaoyunu uyarlaması olan Ham Hum Şaralop'u yönetti. Dostlar Tiyatrosu’nda 9 yıl oyuncu, koreograf, oyuncu ve yönetmen olarak çalıştı. Brecht'in Kafkas Tebeşir Dairesi'nden uyarladığı (Feleknaz Hatun ile Gülizar Kızın) Analık Davası oyununda Brecht tiyatrosu ile geleneksel Türk tiyatrosunu harmanladı. 1974'te Çekoslovakya’da Keşanlı Ali Destanı’nın koreografisini gerçekleştirdi. AST’ta sahnelenen (1982) Hikâyeyi Mahmut Bedreddin'le, o yılın Ulvi Uraz En İyi Yönetmen, Ankara Sanat Kurumu En İyi Yönetmen, İsmet Küntay En İyi Yazar ödüllerini kazandı. Ulvi Uraz Tiyatrosu’na bağlı olarak HASAD`ı kurdu, bu topluluk ile birlikte halk danslarımızdan yola çıkarak çağdaş bir dans yaratma amacı taşımaktaydı. 1985'te yazdığı Fatoş’a Sesli Mektuplar Türkiye’nin Sesi radyosunda yayınlandı. Tiyatro Oyuncuları Derneği (TODER) ve Çağdaş Sinema Oyuncuları Derneği (ÇASOD) üyesidir. Çalışmalarında geleneksel halk sanatını çağdaş tiyatroya ve dansa aktarırken toplumcu sanat anlayışını benimsemiştir."Ah Belinda" (1986), "Teyzem" (1986), "Asiye Nasıl Kurtulur" (1986), "Kadının Adı Yok" (1987), "Bez Bebek" (1987), "Melodram" (1988), "Bizimkiler" (1989), "Kurt Kanunu" (1991), "Duruşma" (19999), "Gönderilmemiş Mektuplar" (2003) gibi pek çok film ve dizide rol aldı. Karnındaki kitle nedeniyle rahatsızlanarak Okmeydanı Eğitim Hastanesi'nde geçirdiği ameliyattan bir hafta sonra 9 Temmuz 2006’da vefat etti.
Toplumcu sanat anlayışını, geleneksel halk sanatıyla çağdaş tiyatroya ve dansa aktarım yoluyla ortaya koyar. Antikçağlardan beri varolan tiyatroya da, geleneksel tiyatroya da "daha iyi yaşamanın provası" gözüyle bakan Akan için tiyatroya 2000'li yıllarda daha çok ihtiyaç duyulur. Ona göre, tiyatro yapmak için sadece "insan" yeter. Hikâye-i Mahmud Bedrettin oyununda Anadolu Aleviliğini müzik ve dans öğeleriyle sentezler. Oyuncu ve koreograf oluşunun farkı metinlerde hissedilir. Mazhar, kudüm, daire gibi vurmalı sazların kullanılmasıyla seyirciye çok yönlü bir sanat eseriyle buluşma imkânı sunan sanatçı; adalet, bilgi ve dürüstlüğü yücelten örnekler seçmektedir. Batı tiyatrosundan Brecht'in etkisini Türk Tiyatrosuna taşımak isteyen yazar, Kafkas Tebeşir Dairesi oyununu uyarlayarak Feleknaz Hatun ile Gülüzar Kız'ın Analık Davası eserini yazmıştır. Meddahlık geleneğini ve halk danslarını bu oyununa da taşır. Midirfillik Oyunu (Ham Hum Şaralop) oyununda güldürü unsurlarıyla sosyal ve siyasi eleştiri ortaya koyar.
Kaynakça
Akan, Mehmet (2006). Toplu Oyunları 1. İstanbul: Mitos Boyut.
AST 45. Yıl Kitabı (2008). Haz. R. Onur Duru, Şenol Önder. s.128. Ankara.
Işık, İhsan (2004). Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, C.1, s.62. Ankara: Elvan Yayınları.
Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2001) (Editör: Murat Yalçın). C.1, s.41-42. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
http: //www.hurriyet.com.tr/bizimkiler-agliyor-4725858 (Son Erişim Tarihi: 01.10.2017)
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: GÖKÇE ULUSYayın Tarihi: 10.09.2019Güncelleme Tarihi: 17.12.2020
Yayın Tarihi: 10.09.2019Güncelleme Tarihi: 17.12.2020
Güncelleme Tarihi: 17.12.2020
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Hikâye-i Mahmud Bedrettin | Hacan / İstanbul | 1983 | Tiyatro |
Toplu Oyunlar I: Hikâye-i Mahmud Bedrettin, Analık Davası, Midirfillik Oyunu | Mitos boyut / İstanbul | 2006 | Tiyatro |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Ükkaş Ülgen | d. 1933 - ö. 14 Mart 2008 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Rüknettin Akbaş | d. 29 Mayıs 1931 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | KUL CEMALİ, Cemal Kılıç | d. 1956 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | İSMAİL, İsmail Zihni | d. 1939 - ö. - | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Arif Eren | d. 20 Kasım 1939 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Afşar Timuçin | d. 31 Mayıs 1939 - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | OZAN GÜRBÜZ, Gürbüz Değer | d. 10.01.1955 - ö. 22.11.2006 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | KARAŞAHİN, Şahin Karaşahin | d. 1927 - ö. 2006 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | MİHMANÎ, Muhittin Cuya | d. 1935 - ö. 2006 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Tamer Levent | d. 13 Ekim 1950 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | Orhan Kâmil Kahyaoğlu | d. 11 Ocak 1960 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Yılmaz Dokuzoğuz | d. 1887 - ö. 04 Ekim 1977 | Meslek | Görüntüle |
13 | Mine G. Kırıkkanat | d. 1951 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Alim Kahraman | d. 1956 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Demet Altınyeleklioğlu | d. 13 Şubat 1955 - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | YEŞİLOĞLU/DURSUN, Mehmet Dursun Yeşiloğlu | d. 01.01.1959 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Mehmet Ragıp Karcı | d. 14 Haziran 1945 - ö. 26 Şubat 2020 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | KIŞLAOĞLU/KARAKIŞLA/BORANOĞLU, Mehmet Dokucu | d. 05.01.1951 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |