Madde Detay
Ali Emîrî
Emîrî
(d. 1857 / ö. 23 Ocak 1924)
Şair, yazar, yayıncı, kütüphaneci
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Emîrî-zâdeler lakabıyla tanınmış bir aileye mensup olan Ali Emirî Diyarbakır’da doğdu (Işın, 2010: 18). İlköğrenimini Diyarbakır’da tamamladıktan sonra çeşitli müderrislerden dersler alarak Arapça, Farsça ve diğer ilimlerdeki bilgisini ilerletti. 1875-1908 yılları arasında devlet memuru olarak görev yaptı. Âmid-i Sevdâ, Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası ve Tarih ve Edebiyat Mecmuası adlı dergileri yayımladı (İpekten vd, 2002: 171). Küçük yaşlardan itibaren başlayan kitap sevgisi sebebiyle gittiği her yerden kitap toplamıştır (Tevfikoğlu, 1989: 38). Türkoloji alanına yaptığı en önemli hizmetlerden biri Dîvânü Lügâti’t-Türk’ü bulmasıdır. İstanbul’da vefat eden Ali Emîrî Efendi’nin mezarı, kendi özel isteği doğrultusunda Fatih Camii haziresindedir (Çelik, 1988: 21).
Çok kolay ve hızlı bir şekilde şiir yazdığı ifade edilen Ali Emîrî’nin Osmanlı padişahlarına ve şehzadelerine yazdığı şiirlerini topladığı Cevâhirü’l-Mülûk (1319, 1330), II. Abdülhamit’e yazdığı medhiye ve tebriknâmeleri içeren Levâmi’ü’l-Hamîdiyye adlı eserleri ve Dîvân’ı bulunmaktadır. İyi bir münekkit ve araştırmacı olan Ali Emîrî’in tezkire, antoloji ve anı türlerinde eserleri vardır (Gövsa, 1946: 35; Karateke, 1995: 16-58; İpekten vd., 2002: 172; http://milletkutup.gov.tr/ali_efendi_eserleri.html). Manzum eserlerinin hacmi on bine yakın beyit tutan Ali Emîrî, kudretli ve üslupça seçilmiş bir şair olarak kabul edilmemekle birlikte klasik Türk edebiyatını yakından tanıması sebebiyle şiirlerinde vezne hâkim olduğu; mazmunları ve hikemî düşünceleri kullanmada bayağılığa düşmediği ifade edilmiştir. Ayrıca şairin kendine özgü fikir ve mülahazaları olduğu ifade edilmiş, bunlardan bir kısmı kaydedilmiştir (İnal, 1999: 466). Ali Emîrî’nin asıl kıymetinin ise Osmanlı tarih ve edebiyatı alanında sahip olduğu engin bilgisiyle oluşturduğu eserleri ve bir kültür hazinesi olan kütüphanesidir (Ergun, 1936-1945: 1254).
Kaynakça
Aksoyak, İsmail Hakkı (e.t. 01.12.2018). "Bibliyografik Kaynaklar". http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/bibliyografik_kaynaklar.pdf
Aslan, Mustafa Uğurlu (2008). Ali Emîrî Efendi ve Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
Aslan, Mustafa Uğurlu (2016). “Bir Nâşir Olarak Ali Emîrî Efendi ve Gazete Kasidesi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Y. 8. S. 17. s. 1-14.
Çelik, Kemal (1988). Ali Emirî Hayatı Şahsiyeti Eserleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Erdoğan Çeltik, Seher (2009). “Ali Emîrî’nin Vesâikü’l-Âsâr’ı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 51. s. 259-274.
Eren, Aysun (2014). “Ali Emîrî’yi Okumak”. Uluslararası VIII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu Ali Emîrî Hatırasına Bildiri Kitabı. haz. Atabey Kılıç vd. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları.
Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936-1945). Türk Şairleri. C. III. s. 1251-1256.
Esen, Muzaffer (1959). “Ali Emîrî Efendi”. İstanbul Ansiklopedisi. haz. Reşad Ekrem Koçu ve Mehmet Ali Akbay. İstanbul: Nurgök Matbaası. s. 659-662.
Gövsa, İbrahim Alâettin (1946). Türk Meşhurları Ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyatı
Işın, Ekrem (2010). “Osmanlı Modernleşme Çağında Bir Muhafazak3arın Portresi: Ali Emîrî Efendi”. Millet Yazma Eser Kütüphanesinden Bir Seçme Ali Emîrî Efendi ve Dünyası Fermanlar, Beratlar, Hatlar, Kitaplar. haz. Ekrem Işın. İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.
İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). haz. Müjgan Cunbur. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. C. 1. s. 453-471.
İpekten, Haluk vd. (2002). Şair Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
Kadıoğlu, İdris (2018). Ali Emîrî Efendi Tezkire-i Şuʻarâ-yı Âmid. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-208593/ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yi-amid.html
Karateke, Hakan T. (1995). İşkodra Şairleri ve Ali Emîrî’nin Diğer Eserleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Özgül, M. Kayahan (2007). “Tanzîmat’tan Cumhuriyet’e Klâsik Edebiyat Çalışmaları (1839-1922)”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. C. 5. S. 9. s. 47-172.
Serin, Sefer (2007). Diyarbakırlı Ali Emirî Divanı, İnceleme-Metin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
Tayşi, Mehmet Serhan (1989). “Ali Emîrî Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. C. 2. s. 390-391.
Tevfikoğlu, Muhtar (1989). Ali Emîri Efendî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Elektronik Kaynaklar:
https://core.ac.uk/download/pdf/38312114.pdf
http://milletkutup.gov.tr/ali_efendi_eserleri.html
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NİLÜFER TANÇYayın Tarihi: 07.01.2019Güncelleme Tarihi: 24.08.2021
Yayın Tarihi: 07.01.2019Güncelleme Tarihi: 24.08.2021
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021
| Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
|---|---|---|---|
| Abâ'ül-Akvâm | - / - | - | Biyografi |
| Çin Seyahat-nâmesi | - / - | - | Diğer |
| Durûb-ı Emsâl | Müellif hattı / El yazması | - | Derleme |
| Kitâbü'l-Egânî | - / - | - | Çeviri |
| Mevâhibü's-Sülûk | - / - | - | Şiir |
| Musâhabe-i Edebiyye | - / - | - | Eleştiri |
| Dîvân | Müellif hattı / El yazması | 1296 | Şiir |
| Lütfi Paşa Âsaf-nâme | - / İstanbul | 1326 | Diğer |
| Câm-ı Cem-âyîn Hasan b. Mahmud el-Bayâtı | - / İstanbul | 1331 | Diğer |
| Mardin Mülûk-ı Artukiyye Tarihi Kâtip Ferdî | Kader Matbaası / İstanbul | 1331 | Araştırma |
| Vesâiku'l-Âsâr | Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası / İstanbul | H. 1341 (M. 1922) | Antoloji |
| İşkodra Vilayeti Osmanlı Şairleri | Enderun Kitabevi / İstanbul | 1995 | Biyografi |
| Esâmî-i Şuarâ-yı Âmid | Anıl Matbaa ve Cilt Evi / Ankara | 2003 | Biyografi |
| Ezhâr-ı Hakîkat | Kaynak Yayınları / İstanbul | 2007 | Derleme |
| Yemen Hâtırâtı | Hece Yayınları / Ankara | 2007 | Hatıra |
| Osmanlı Vilâyât-ı Şarkiyyesi | Babıali Kültür Yayıncılığı / İstanbul | 2008 | Araştırma |
| Cevâhirü’l-Mülûk | Diyarbakır valiliği / Diyarbakır | 2013 | Şiir |
| Hıtay Sefâretnâmesi (Acâ'ibü'l-Letâif) | Türk Tarih Kurumu / Ankara | 2013 | Diğer |
| Mir'atü'l-Fevâ'id fî Terâcimi Meşâhîri Âmid | Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı / İstanbul | 2014 | Biyografi |
| Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid | Son Çağ Yayınları / Ankara | 2014 | Biyografi |
| Levâmi'ü'l-Hamîdiyye | Buhara Yayınları / İstanbul | 2017 | Şiir |
| Osmanlı Şairleri | - / - | - | Biyografi |
| Nizâmü’d-Düvel | - / - | - | Diğer |
| Teselya Şairleri | - / - | - | Biyografi |
| Tuhfetü'l-Beliyye | - / - | - | Mizah |
| Tunus Tarihi | - / - | - | Diğer |
| Yanya Şairleri | - / - | - | Biyografi |
| Yemen Kıtasındaki Türk Müellif ve Şairleri | - / - | - | Biyografi |
İlişkili Maddeler
| Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
|---|---|---|---|---|
| 1 | HÂMİD, Dîvân Efendisi-zâde Halîl Hâmid Efendi | d. 1771 - ö. 1829 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 2 | MAH TURNA, Selime Yaşar | d. 1951 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 3 | NİSBETÎ, Ali Nisbetî Efendi | d. ? - ö. Haziran-Temmuz 1679 | Doğum Yeri | Görüntüle |
| 4 | FEVZÎ, Hasan | d. 1857 - ö. 1917 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 5 | HALİL, Silsüpüroğlu Halil Bey | d. 1857/1858? - ö. 1949 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 6 | HAKKÎ, İsmail Hakkı Bey | d. 1857-58 - ö. 16 Ocak 1918 | Doğum Yılı | Görüntüle |
| 7 | HAZRET, Muhammedin Ziyauddin | d. 1855/1858? - ö. 1924 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 8 | MANSUR | d. 1870 - ö. 16.03.1924 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 9 | Kürkçü-zâde Osman Remzi | d. 1875 (?) - ö. 1924 (?) | Ölüm Yılı | Görüntüle |
| 10 | İ. Güven Kaya | d. 15 Eylül 1944 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 11 | Yunus Yaşar | d. 25 Mayıs 1950 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 12 | Adil Akkoyunlu | d. 1952 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
| 13 | İzzet Melih Devrim | d. 6 Haziran 1887 - ö. 15 Haziran 1966 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 14 | Besim Atalay | d. 1882 - ö. 07 Kasım 1965 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 15 | Necdet Rüştü Efe | d. 1900 - ö. 24 Eylül 1969 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
| 16 | ALİ DOĞAN | d. 25.12.1950 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
| 17 | TUFEYLÎ/TIFÎLÎ, Molla Ali Çelebi | d. ? - ö. 1611 | Madde Adı | Görüntüle |
| 18 | FAZÎL, Cemâl-zâde Fazîl Çelebi b. Zenbilli Ali Efendi | d. 1514 - ö. 1583 | Madde Adı | Görüntüle |