ÂRİFÎ, Mehmed Ârif, Ârif Mehmed Efendi, Ârifî Çelebi, Hoca-zâde Ârifî

(d. 1005/1596 - ö. 1031/1622)
müderris ve şair
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Ârif Mehmed olup Mehmed Ârif, Ârif Mehmed Efendi, Ârifî Çelebi adlarıyla da anılmaktadır. Ârifî mahlasını kullanmıştır. Yavuz Sultan Selim(ö.926/1520)’in yakın arkadaşı Hasan Can (ö.974/1567)’ın soyundandır. Babası Şeyhülislam Esad Efendi (ö.1034/1625), Hasan Can’ın oğlu Hoca Sadeddin (ö.1008/1599)’in küçük oğludur. Bundan dolayı daha çok Hoca-zâde Ârifî lakabıyla meşhur olmuştur. Ârifî, 1005/1596’da doğdu. Küçük yaşlarda başladığı eğitimini tamamladıktan sonra babası Şeyhülislam Esad Efendi’den mülazemet alarak ilmiye sınıfına intisap etti. Zilkade 1024/Aralık 1615’te büyük kardeşi Ebu Said Efendi yerine Rüstem Paşa Medresesi'ne atandı. Recep 1027/Temmuz 1618’de Siyavuş Paşa Sultanîsi'ne; Muharrem 1029/Aralık 1619’da Sahn-ı Semaniye’ye; Rebiyülevvel 1030/Şubat 1621’de Edirne Bâyezid Medresesi'ne, aynı yılın Ramazan/Ağustos’unda Süleymaniye Medreselerinden birine atandı. Ramazan 1031/Temmuz 1622’de Süleymaniye müderrisi iken 26 yaşında vefat etti. Mezarı, Eyüp Sultan'da dedelerinin ve amcalarının da medfun bulunduğu hazirededir.

Ârifî, üstün yeteneği, ilme olan merakı sayesinde ilim erbabı arasında önemli bir konum elde etmiş; sağlam karakteri, güzel ahlakı ve asil davranışlarıyla bulunduğu her ortamda layıkıyla saygı görmüştür. Ârifî mahlasıyla güzel şiirler söylediği kaynaklarda ifade edilirse de elimizde, ona ait olduğunu bildiğimiz tek beyit bulunmaktadır.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl). (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani. C.1. İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yay. 316.

Ergun, Sadettin Nüzhet. (1936-1945). Türk Şairleri. C.3İstanbul: Bozkurt Matbaası. 81.

Kâf-zâde Fâizî. Zübdetü'l-eş'âr.  Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi 2021. 57.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.). (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 610.

Müstakim-zade Süleyman Sa'ddeddîn (2000). Mecelletü’n-nisâb. Tıpkıbasım. Ankara:KB. Yay. vr. 308a.

Özcan, Abdülkadir. (hzl)(1989). Nev’î-zâde Atâ’î, Hadâyıku’l-hakâyık fî-tekmileti’ş-şakâyık. C.II. İstanbul: Çağrı Yay. 663.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. SÜLEYMAN ÇALDAK
Yayın Tarihi: 01.10.2014
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Eyle ey dil cismüni râh-ı mahabbetde gubâr

 Zâyi olmaz bir gün ilter kûy-ı yâre rûzgâr

(Kâf-zâde Fâizî. Zübdetü'l-eş'âr. Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi. 2021. 57.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1FÂRİS/ FÂRİSÎ, Sultan Osman-ı Sânî b. Sultan Ahmed-i Evveld. 1604 - ö. 1622Ölüm YılıGörüntüle
2MUSTAFA/KÂMİLÎ, Sarı Mustafa Muslihiddin Efendid. ? - ö. 1622Ölüm YılıGörüntüle
3SUBHÎ, Abdullah Subhî Efendid. ? - ö. 1622Ölüm YılıGörüntüle
4AHMED, Veliyyüddîn-zâde Ahmed Paşad. 1426 ? - ö. 1496-97MeslekGörüntüle
5Rif'at, Rif'atî-zâde Mustafa Efendid. ? - ö. 1784-85MeslekGörüntüle
6SELÎSÎ/MEHMED, Baldır-zâde Şeyh Mehmed Selîsî Efendi b. Mustafa Efendi b. Tokadî Ali Deded. ? - ö. Haziran-Temmuz 1650MeslekGörüntüle
7BEDRÎ MEHMED EFENDİd. ? - ö. 1655Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
8FEVZÎ, Mehmedd. 1638 - ö. 1679Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
9ANKÂ, Hüseyin (Acem Hüseyin Molla)d. ? - ö. 1614-16Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
10FÂ’İZ, Sarac-zâde Abdullah Fâ’iz Efendid. ? - ö. 1720-21Madde AdıGörüntüle
11EHLÎ, TAYYİB-ZÂDE EHLÎ EFENDİd. ? - ö. 1600Madde AdıGörüntüle
12ŞEYHÎ, Şeyh Mehmed Efendid. ? - ö. 1738-39Madde AdıGörüntüle