Madde Detay

Biyografi kaynaklarında şairin hayatı ve eserleri hakkında bilgi yoktur. 807/1404-5 yılında ilim sahibi bir babanın oğlu olarak dünyaya geldiği kendi eserinden anlaşılmaktadır. Ancak nerede doğduğu ve ne zaman öldüğü bilinmemektedir. Murâd-nâme adını verdiği Türkçe mesnevîsi onun Arapça ve Farsça bilen, İslâmî ilimlere vâkıf, ayrıca tıp, musiki, edebiyat, astronomi, remil gibi türlü bilgileri edinmiş bir kişi olduğunu göstermektedir. Bedr-i Dilşâd’la İbn Kesîr Târihi (el-Bidâye ve’n-Nihâye) mütercimi Mahmûd bin Muhammed ve İlyâsiyye, Sultâniyye, Mürşid gibi eserlerin yazarı Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî’nin aynı kişi olup olmadığı konusunda birbirinden farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bedr-i Dilşâd'ın bilinen tek eseri Murâd-nâme’dir. Şair, bu eseri 829-830/1426-27 yıllarında yazmış ve Sultân II. Murâd’a sunmuştur. Murâd-nâme, 10.410 beyitli, büyük kısmı aruzun “fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl” kalıbıyla kaleme alınmış dinî ve ahlâkî bir mesnevidir. Mukayeseli incelemelerden anlaşıldığına göre Kâbusnâme’nin manzum ve genişletilmiş bir tercümesidir. Bedr-i Dilşâd, Keykâvûs’un 475/1082’de yazdığı 44 bölümden ibaret Farsça mensur “nasîhat-nâme”sini genişleterek ve başka eserlerden de faydalanarak Türkçe’ye çevirmiştir. Metin boyunca dinî, ahlâkî, siyasî, sosyal birçok konuya dair ekseriyetle İslâm esaslarına bağlı bilgi ve öğütler vermiş; arada konuya uygun kıssa, hikâye ve fıkralar da anlatmıştır. Murâd-nâme, bir incelemeyle birlikte yayımlanmıştır (Ceyhan 1997).

Argunşah, Mustafa (1990). “II. Murad Devrinin (1421-1451) Ünlü Hekimi Muhammed bin Mahmud Şirvânî ve Türkçe Eserleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (4): 483-498.

Argunşah, Mustafa (hzl.) (1999). Muhammed b. Mahmûd-ı Şirvânî, Tuhfe-i Murâdî (İnceleme-Metin- Dizin). Ankara: TDK Yay.

Argunşah, Mustafa, M. Çakır (hzl.) (2005). Muhammed bin Mahmûd Şirvânî, 15. YüzyılOsmanlı Mutfağı. İstanbul: Gökkubbe Yay.

Bayat, Ali Haydar (1990). “Bedr-i Dilşad ve Murad-nâme’de (631/1427) Tababet”. Tıp TarihiAraştımaları, History of Medicine Studies (4): 61-69.

Bayat, Ali Haydar (hzl.) (2007). Kemâliyye, Erken Anadolu Türkçesi ile Yazılmış Bir Tıp Risalesi (Orijinal Metin - Sözlük - Sadeleştirilmiş Metin - Tıpkıbasım). İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği Yay.

Bayat, Ali Haydar, N. Okumuş (hzl.) (2004). Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî Mürşid (Göz Hastalıkları). Ankara: AKM Yay.

Bayat, Ali Haydar (1996). “XV. Yüzyıl Osmanlı Tıbbının Büyük Üstadı Muhammed bin Mahmud Şirvânî (1375-1450) Hayatı ve Eserleri”. Kubbealtı Akademi Mecmûası XXV (4): 22-43.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-1342). Osmânlı Müellifleri. C. I. İstanbul.

Ceyhan, Âdem (hzl.) (1997). Bedr-i Dilşad’ın Murâd-nâme’si. C. I-II. İstanbul: MEB Yay.

Cunbur, Müjgân (1977). “Murad-nâme”. Millî Kültür (1): 60-63.

Çelebioğlu, Amil (1978). “Kabus-nâme Tercümesi Murad-nâmeye Dair”. Türk Kültürü (192): 719-728 (15-24).

Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936-45). Türk Şairleri. C. II. İstanbul.

Gökyay, Orhan Şaik (hzl.) (1974). Keykâvus, Kabus-nâme. çev. Mercimek Ahmed. İstanbul.

Gülensoy, Tuncer, R. Ertem (1982). “Kabus-nâme”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Dergâh Yay. 67-68.

Korkmaz, Z. (1976). “Mercimek Ahmed”. Türk Ansiklopedisi. C. 24. Ankara. 3-4.

Kurdoğlu, Veli Behçet (1967). Şair Tabîbler. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti ve Enstitüsü Neşriyatı.

Kut, Günay (1984). “13. Yüzyıla Ait Bir Yemek Kitabı”. Kaynaklar (3): 50-57.

Özkan, Mustafa (1995). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.

Özkırımlı, Atilla (1974). Kabus-nâme. çev. İlyasoğlu Mercimek Ahmed. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.

Plessner, M. (1967). “Keykâvus”. İslâm Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: MEB Yay. 630-631.

Yelten, Muhammet (hzl.) (1993). Şirvanlı Mahmud, Kemâliyye (Giriş- İnceleme- Cümle Bilgisi- Metin- Sözlük). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.

Yelten, Muhammet (hzl.) (1998). Şirvanlı Mahmud, Târih-i İbn-i Kesîr Tercümesi (Giriş- İnceleme-Metin- Sözlük). Ankara: TDK Yay.

Yelten, Muhammet (1988). “Şirvanlı Mahmud’un Hayatı ve Eserleri”. Türk Dünyası Araştırmaları (57): 157-169.

Murâd-nâme’den

Eger şi’r eydürsen iy nâm-dâr

Açuk söyle gizlü dime zînhâr

Ne kim sen bilesin dahı kimsene

Bilimeye ma’nîsini kimse ne

Anun gibi söze emek yimegil

Sen özüne şi’r ehliyim dimegil

(Ceyhan, Âdem (hzl.) (1997). Bedr-i Dilşâd’ın Murâd-nâmesi. C. 2. İstanbul. 662.)