Berna Moran

(d. 23 Ocak 1921 / ö. 31 Ocak 1993)
Akademisyen, Yazar, Edebiyat Eleştirmeni
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul'da doğdu. Babası Rumeli'den göç edip ticaretle uğraşan Vefâ Bey, annesi Hazine-i Hassa memurlarından Ali Kâmil Bey'in kızı Mesrûre Hanım'dır. Lise öğrenimini sırasıyla İngiliz High School, Robert College, Darüşşafaka Lisesi ve Işık Lisesi gibi okullarda tamamlayan Berna Moran, 1945'te İstanbul Üniversitesi İngiliz Filolojisi Bölümü'nü bitirdi. Mezun olduktan sonra aynı bölümde asistanlığa başlayan Moran, Halide Edip Adıvar'ın danışmanlığında İngiliz şair John Donne üzerine doktora tezini yazdı. 1951'de Ford Vakfı'ndan kazandığı bursla Cambridge Üniversitesi'nde çalışmalar yaptığı dönemde aynı bölümde görev yapan Tatyana Hanım'la 1952 yılında evlendi. Akademik kariyerine 1956'da doçent, 1964'te de profesör olarak devam eden Moran, 1958-1959 yıllarında Atatürk Üniversitesi İngiliz Filolojisi bölümünü kurdu ve bu bölümde ders verdi. İstanbul'a döndükten sonra 1981 yılında emekli olan yazar, 1993 yılında karaciğer kanserine yenik düşerek vefat etti.

Uzmanlık alanı İngiliz Dili ve Edebiyatı olan Berna Moran, akademik hayatının ilk dönemlerinde İngiliz Edebiyatına dair çalışmalar yaptıktan sonra Türk edebiyatı üzerine de metin ve edebiyat teorileri bağlamında önemli çalışmalara imza atmıştır. Bilhassa kuramsal çalışmaların eksikliğinin hissedildiği dönemlerde temel başvuru niteliğindeki yazı ve kitaplarıyla edebiyat okurunu farklı okuma stratejileriyle tanıştıran Moran, İngiliz edebiyatına olan yakınlığı sayesinde mukayeseli incelemeler de yapmıştır. Yeni Ufuklar, Birikim, Çağdaş Eleştiri ve Yeni Dergi'de eleştiri yazıları yayımlayan Moran, 1960 yılından itibaren Türk Edebiyatı üzerinde yoğun olarak çalışmaya başladı.

Edebiyat eleştirisine yeni bir soluk kazandıran Berna Moran, Türk Edebiyatı metinlerinin yazar ve devir ağırlıklı olarak ideolojik yönlendirmelerin fazlasıyla etkili olduğu eleştiri anlayışından sıyrılarak bilimsel ve felsefi temeller üzerine oturtulmuş kuramlar ışığında değerlendirilmesini sağlamıştır. Disiplinlerarası ilişkiler ışığında edebî metnin çözümlenmesi gerektiğine işaret ettiği üç ciltten oluşan çalışması Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış kitabında yer verdiği metin analizlerinde "Roman dünyasının anlaşılması açısından gerekli olan toplumsal ve siyasal açıklamalar bir dönüşüm hikâyesi şeklinde anlatılmaktadır. Ayrıca eserlerin hangi bağlama oturduğunun anlaşılması açısından kimi dönemlerin temel özellikleri bağımsız yazılarca değerlendirilmektedir." (Alver 2011: 66) Berna Moran, roman incelemelerine yer verdiği eserlerinde bir romanın nasıl tahlil edileceğini teorik olarak anlatmaktan ziyade eserin oluşumuna tesir eden ve roman tahlili ile açımlanabilecek dinamiklere dikkat çeker. Sözgelimi metin analizlerinde yapı ve temayı birbirinden ayırmak yerine her iki unsuru da birer çerçeve olarak kabul ederek romanın başarılı yönleri kadar kusurlu olduğu hususlara da dikkat çeker. Bu bakımdan onun incelemeleri sadece teknik değerlendirmelerle sınırlı olmayıp aynı zamanda sosyolojik ve tarihsel eleştirinin gereklerine de uygunluk gösterir.

Kaynakça

Aksoy, Bülent (1997). "Berna Moran'ın Hayatı ve Eserleri". Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış -Berna Moran'a Armağan (Haz. Nazan Aksoy-Bülent Aksoy). İstanbul: İletişim Yayınları.

Alver, Köksal (2011). "Berna Moran ve Edebiyat Sosyolojisi". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 26. s. 63-72.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. EBRU BURCU YILMAZ
Yayın Tarihi: 13.11.2018
Güncelleme Tarihi: 29.10.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Türklerle İlgili Yabancı Yayınlar Bibliyografyasıİstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları / İstanbul1969Bibliyografya
Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1İletişim Yayınları / İstanbul1983İnceleme
Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2İletişim Yayınları / İstanbul1990İnceleme
Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 3İletişim Yayınları / İletişim Yayınları1994İnceleme
Edebiyat Kuramları ve Eleştiriİletişim Yayınları / İstanbul2004Araştırma

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Üstün Akmend. 2 Temmuz 1943 - ö. 30 Ekim 2015Doğum YeriGörüntüle
2Özlem Kumrulard. 03 Nisan 1974 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ABDÜLKERİM CELVETÎd. ? - ö. 1688Doğum YeriGörüntüle
4Aydın Boysand. 1921 - ö. 5 Ocak 2018Doğum YılıGörüntüle
5Sadullah Kutluerd. 8 Haziran 1921 - ö. 19 Haziran 2006Doğum YılıGörüntüle
6Azize Cafer-zâded. 29 Ekim 1921 - ö. 4 Eylül 2003Doğum YılıGörüntüle
7ALİ, Ali Akışd. 1929 - ö. 03.06.1993Ölüm YılıGörüntüle
8Asım Bezircid. 1927/8 - ö. 2 Temmuz 1993Ölüm YılıGörüntüle
9İbrahim Minnetoğlud. 5 Ocak 1920 - ö. 24 Temmuz 1993Ölüm YılıGörüntüle
10Levent Şentürkd. 06 Temmuz 1974 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Zeynep Melisa Gürpınard. 9 Aralık 1941 - ö. 24 Aralık 2014MeslekGörüntüle
12Şehbenderzâde Ahmet Hilmid. 1862-63 - ö. 16 Ekim 1914MeslekGörüntüle
13Esra Yazıcı Varsanid. 1982 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Melida Tüzünoğlud. 1984 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Yurdaer Erkocad. 26 Haziran 1962 - ö. 07.10.2016Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Berna Güzeyd. 17 Haziran 1973 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17Adli Morand. 1919 - ö. 1981Madde AdıGörüntüle
18ZÂKİRÎ BERNAd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle