Abdülhamit Niyazi Çıkıntaş

Niyâzî, Diyarbekirli Niyazi
(d. 1856 / ö. 11 Ocak 1934)
Siyasetçi, Şair, Yazar
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Diyarbakır’da doğdu. Eserlerinde “Diyarbekirli Niyazi” ve “Niyâzî” mahlaslarını kullandı. Soyadını Diyarbakır Ağuludere Köşkü semtindeki “Çıkıntaş” adlı kayalıktan aldı. Medine kadılığı ve çeşitli kadı vekilliklerinde bulunmuş, Diyarbakır eşrafından Mehmed Feyzi Efendi’nin oğludur. Öğrenimini Diyarbakır’daki medreselerde tamamladıktan sonra, Kurt İsmail Hakkı Paşa’nın valiliği döneminde nâfia (bayındırlık işleri) kaleminde kâtip olarak çalıştı. Muhafazakârlığı ve İkinci Abdülhamid’e hayranlığıyla tanınan Çıkıntaş, azmi ve girişkenliğiyle kısa sürede Diyarbakır Belediye Reisliği’ne kadar yükseldi. Belediye reisliği ve diğer resmî görevlerdeki hizmetlerinden dolayı çok sayıda nişan ve terfi aldı. İkinci Meşrutiyet’in ardından 31 Mart Vak’ası’nın Diyarbakır’daki yansımalarına önayak olduğu ve “şeriat isteyenler”in mazbatasını imzaladığı gerekçeleriyle Divan-ı Harbe teslim edilmek için İstanbul’a gönderilirken İzmir’den bir Fransız vapuruyla Mısır’a kaçtı. Gıyabında, on yıl kalebendlik cezası verildi. Hürriyet ve İhtilaf Fırkası Diyarbakır şubesinin kurucusudur. 11 Ocak 1934’te vefat etti.

Çevresince şiir üstadı olarak kabul edilen Çıkıntaş, klasik şiir geleneğine, Arapça ve Farsça’ya hâkim bir şair ve nâsirdir. 1890'da “Diyarbekirli Niyazi” imzasıyla İstanbul’da bastırdığı Âmid-i Sevdâ (Kara Âmid), Cüz’-i Evvel: Tahzîr adlı manzum-mensur karışık 47 sayfalık eser, akıcı dil ve üslubuyla öne çıkar. Eserdeki kıt’a ve beyitlerden, edebiyatı çok etkili ahlakî ve didaktik bir araç olarak kullandığı anlaşılmaktadır. Bu açıdan, hicvettiği Tanzimat Dönemi şairi Ziya Paşa’nın hikemî üslubundan izler taşıdığı söylenebilir. Şiirlerinde genellikle “Niyazi” mahlasını kullanan şairin henüz ulaşılamamış bir Dîvânçe’si ve yarım kalmış bir Hâtırât’ı da vardır.

Kaynakça

Beysanoğlu, Şevket (2003). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi. Diyarbakır: Diyarbakır B.B. Yay.

Beysanoğlu, Şevket (1997). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. Ankara: San Matbaası.

Işık, İhsan (2013). Diyarbakır Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: Elvan Yay.

Işık, İhsan (2006). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, C. 3. Ankara: Elvan Yay.

Şanlı, Bilal (2013). Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Divân Şairleri. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KARADENİZ
Yayın Tarihi: 28.03.2019
Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Âmid-i Sevdâ (Cüz'-i Evvel: Tahzîr)- / İstanbul1890Diğer
Hâtırât- / --Hatıra
Dîvânçe? / ??Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1VÂHİBd. ? - ö. 1785/86Doğum YeriGörüntüle
2VEHBÎ, Abdullah Vehbî, Dalkabak-zâded. ? - ö. 19. yy.Doğum YeriGörüntüle
3FÂHİM, AHMED, Molla Ahmed Fâhim Efedid. ? - ö. 1705Doğum YeriGörüntüle
4DOLLU ABUZER, Abuzerd. 1856 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5ÂSIM, Küçük Filibeli-zâded. 1856 - ö. 1904Doğum YılıGörüntüle
6DERVİŞ ALİd. 1856/1860? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Mirze Ali Möcüz Şebisterîd. 29 Mart 1873 - ö. 25 Eylül 1934Ölüm YılıGörüntüle
8BEKİR/BEKİRÎ, Bekird. 1871 - ö. 1934Ölüm YılıGörüntüle
9SÂMÎ/NİYAZÎ, Abdurrahman Sami Efendid. 06.03.1879 - ö. 31.07.1934Ölüm YılıGörüntüle
10Orçun Ünald. 12 Temmuz 1983 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Ayşe Aldemird. 1982 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Yılmaz Akbulutd. 01 Ocak 1937 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Ömer Lütfi Fikrid. 1872 - ö. 7 Ekim 1934Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Namık Kemald. 21 Aralık 1840 - ö. 2 Aralık 1888Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Mehmet Memduh Paşad. 1839 - ö. 1925Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Mehmet Niyazid. 30 Kasım 1878 - ö. 28 Kasım 1931Madde AdıGörüntüle
17NİYÂZÎ, Niyâzî Çelebi, Niyâzî-i Sirozîd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Niyazi Hüseyinof (Niyazi Hüseyin Bahtiyar)d. 1927 - ö. ?Madde AdıGörüntüle