Madde Detay

Nevşehir Ürgüp’e bağlı Muşkara’da doğdu. Sicill-i Osmânî (Mehmed Süreyya 1308-15: I/123) ve Tuhfe-i Nâilî’de (Kurnaz ve Tatcı 2001: I/2) İzdin voyvodası Ali Ağa’nın oğlu olduğu, Mecelletü’n-Nisab (Müstakimzâde 2000: 2) ve Bağçe-i Safâ-Endûz'da (Oğraş:20) ise babasının Hasan Efendi, dedesinin Halil Efendi olduğu ifade edilmektedir. İbrahim Paşa, 1110/1698-99’da İstanbul’a gelip akrabasından Eski Saray’da çalışan Mustafa Efendi’nin yardımıyla helvacı ve sonra baltacı oldu. Kabiliyetiyle sarayda evkâf kâtibi ve dârüssâde yazıcılığına (Mehmed Süreyya 1308-15: I/123) ardında Sultan Ahmed’in nedîm ve musahibliğine yükseldi (Çifçi:48). 11 Safer 1121/22 Nisan 1709’da Haremeyn muhasebecisi olarak atandı. Çorlulu Ali Paşa’nın sadareti sırasında bu görevinden azledildi. Onun Mora’ya gidişinde mevkufatçısı oldu. 1128/1715-16’da Niş defterdarlığı görevinde bulundu (Mehmed Süreyya 1308-15: I/123). Baltacı Mehmed Paşa’nın sadrazam olmasıyla Recep 1121/ Eylül-Ekim 1709’da görevinden ayrılıp Edirne’ye gitti. Üç dört sene sonra Reşid Ali Paşa’nın sadrazam olmasıyla tekrar İstanbul’a döndü ve eski görevi olan Haremeyn muhasebeciliğine atandı. Bu görevindeyken Rumeli’ye gitti (Çifçi: 48). Ramazan 1128/Ağustos-Eylül 1716’da mîrahur-ı evvel, 16 Şevval 1128/3 Ekim 1716’da vezir rütbesiyle rikâb-ı hümayun kaymakamı oldu. 6 Rebiülevvel 1129/ 18 Şubat 1717’de Silahdar Ali Paşa’dan dul kalan Fatma Sultan ile evlendi. 4 Cemaziyelahir 1130/5 Mayıs 1718’de sadrazam ve serdar-ı ekrem oldu. Yaklaşık on üç sene sadarette kaldı (M. Şemseddin Sami 1996: I/557). Rebiülahir 1143 başları/Ekim 1730’da, yetmiş yaşlarındayken katledildi. Hâtimetü’l-Eş’âr, Mecelletü’n-Nisâb ve Hadikatü’l-Vüzerâ’da vefat ayı Rebiülevvel olarak belirtilir. Şehzade Camii yakınlarında yaptırdığı sebil yanındaki kabristanda medfundur. Seyyid Vehbî’nin “Bir kazâdur geldi yaz tarihini Vehbî anun / Ka’be’ye kurb ola İbrâhîm Pâşâ menzili” beyti vefatına tarihtir (Kurnaz ve Tatçı 2001: I/3).

İbrahim Paşa, Mehmed Süreyya’ya göre akıllı, olgun, alçak gönüllü, cömert, âlim, fâzıl ve şeyhleri seven, musikiye. sohbete düşkün fakat zevk ü safada aşırıya kaçan biridir. Sadâbâd’ı inşa etmesi, çiçeklere ve özellikle laleye düşkün olması, İran’daki karışıklıklardan faydalanmayı düşünememesi, kendi adamlarını çeşitli görevlere getirmesi döneminde tepkilere yol açmıştır. Fatîn Davud ise, Damad İbrahim Paşa’nın hayırsever biri olduğunu belirtip onun hayır ve hasenatlarının ifade edilemeyecek kadar çok olduğunu ifade eder (Çifçi 48). Nitekim Kâmûsu’l-A’lâm’da, Şehzadebaşı’nda darülhadis, cami, kütüphane, çeşme ve sebili; Kağıthane’de cami ve memleketinde pek çok yerde bu gibi hayratları olduğu kaydedilir (M. Şemseddin Sami 1996: I/557).

Kaynaklarda, eseri olup olmadığı ve sanatı hakkında herhangi bir malumata rastlanmazken, şiirlerinden örnek olarak dört beyti kaydedilmiştir. 

Ahmed Rıfat (1299/1881). Lügat-ı Tarihiyye ve Coğrafiye. C. I. Maarif Nezaret-i Celilesi Ruhsatıyla. İstanbul. 21.

Arslan, Mehmet (hzl.) (2010).  Tayyarzade Atâ, Osmanlı Saray Tarihi. C. IV. İstanbul: Kitapevi Yay. 210.

Çifçi, Ömer (hzl.). Fatîn Davud Hâtimetü’l-Eş’âr. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf 48. [erişim tarihi: 16.03.2015].

Kurnaz, Cemal- ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay.. 2-3.

Kutlar, Fatma Sabiha- Müjgân Çakır-Hanife Koncu (2012).Mehmet Tevfik Kâfile-i Şuara. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.

M. Şemseddin Sami (1996). Kâmûsu’l-A’lâm. C.I. İstanbul: Kaşgar Neşriyat. 557.

Mehmed Süreyyâ (1308-15). Sicill-i Osmânî. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 123-4.

Müstakimzâde Süleyman Sadeddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb. Ankara: KB Kütüphaneler Genel Müdürlüğü. 2.

Oğraş, Rıza (hzl). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10734,bahcepdf.pdf 20. [erişim tarihi: 16.03.2015].

Sultan III. Ahmed’e Yazdığı Da’vetnâme

Ezelden ‘abd-ı memlûkun çerâg-ı hassınım zîrâ

Sebeb sensin beni ihyâya devletle sa’âdetle

Senindır hâne yokdur minnetin şevketlü hünkârım

Kerem kıl sohbet-i helvâya gel ikbâl ü şevketle

**

Nigâh-ı iltifâtın mâyedâr-ı ‘izz ü şân oldı

Hitâb-ı müstetâbın rûh-bahş-ı cism ü cân oldı

Aceb mi kılsan ihyâ makdem-i lutfunla

Kulun bir zerreyim zâtın bana mihr-i cihân oldı

(Kurnaz, Cemal ve  Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay. 3.)