Madde Detay

Asıl adı Süleyman’dır. Enderunlu Süleyman Tayfûr Dâniş Bey olarak tanındı. Sultan III. Ahmed’in oğlu Şehzâde Mehmed’in dadısının oğludur. Annesiyle birlikte küçük yaşta saraya alındı. Enderun’da yetişip Divan-ı Hümayun hocaları sınıfına dâhil oldu. Peşkir ağalığı, sır kâtipliği, 1165/1751-1752’de mevkufatîlik, 1167/1753-1754’te kalyonlar kâtipliği, 1171/1757-58’de masraf kâtipliği, 1179/1765-1766’da cebeciler kâtipliği görevlerine atandı. Son görevi 1186/1772-73 yılında atandığı Harameyn Muhasebeciliği idi. İstanbul’da vefat etti. “Dedim bâ lutf-ı Bârî fevtinin târîhini anın / Ola Dâniş Efendi cilvegâhı cennet-i ‘ulyâ” beyti bâ üç tamiye ile (Kurnaz ve Tatçı 2001: 270; Silahdarzâde vr. 36b) vefat tarihini göstermektedir. Ârif Hikmet Tezkiresi (Çınarcı 2007: 50) ve Keşfü’z-Zünûn Zeyli (Kilisli Rifat ve Ş. Yaltkaya 1967’den aktaran Hançerlioğlu-Kılıç 2003: 108)’nde vefat tarihi 1180/1766-1767, Şefkat (Kılıç yty.: 49) ve Silahdarzâde (vr. 36b)’de 1188/1774-1775, Râmiz (Erdem 1994: 95) ve Mehmed Süreyya (Akbayar 1996: 405)’da 1189/1775-1776 olarak gösterilmiştir.

İlk şiirlerinde Tayfûr mahlasını kullanan şair, daha sonra hocası Akovalızâde Hatem’in tavsiyesiyle Dâniş mahlasını aldı. Râmiz (Erdem 1994: 95-96)’e göre okumayı seven, ilim ve irfanı ile tanınan, zeki; Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere üç dilde şiir ve inşaya kadir olup konuşmayı seven hoş sohbet bir kimseydi.

Bilinen tek eseri Divan’ıdır. Dîvân, oldukça hacimli bir eserdir ve tespit edilen 5 nüshası İstanbul Üniversitesi T. 2834 ve T. 5545, Millet Kütüphanesi AE Mnz 135, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi T. 811 ve İzmir Milli Kütüphane 1688 numarada kayıtlıdır. Divan’da 2 bahr-i tavîl, 20 kaside, 4 kıt‘a, 5 terkib-i bend, bir muaşşer, 2 müseddes, 5 murabba, bir müstezad, 587 gazel, 11 nazım, bir muhammes; Şâhî, Âtıf, Sâib, Koca Râgıb Paşa, Fasih, Nâbî, Sâbit ve Hâlimî’nin gazellerine yapılmış 13 tahmis bulunmaktadır (Birgören 2004). Divan üzerine bir yüksek lisans çalışması (Birgören 2004) yapılmıştır.

Şiirleri nazım tekniği bakımından başarılıdır. Gazellerinin dili diğer nazım şekillerine göre daha sadedir. Nâbî’den etkilenerek hikemî ve ârifâne tarzda şiirler kaleme aldı.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 405.

Birgören, Hamdi (2004). Dâniş Divanı, İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Çınarcı, M. Nuri (2007). Şeyhülislam Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’ş- Şu‘arâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi. 50.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 95-96.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936-1945). “Dâniş (Süleyman)”. Türk Şairleri. C. 3. İstanbul: Bozkurt Matbaası. 1136-1137.

Hançerlioğlu-Kılıç, Filiz (2003). “Dâniş”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 3. Ankara: AKM Yay. 107-108.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 96.

Kılıç, Filiz (hzl.) (yty.). Şefkat Tezkîre-i Şu‘arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10742,metinsbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 16.04.2014]. 49-50.

Kilisli Rifat Bilge, Şerefeddin Yaltkaya (nşr.) (1387/1967). Îzâhu'l-Meknûn fi'z-zeyl 'alâ Keşfi'z-Zunûn an Esâmi'l-Kütüb ve'l-Fünûn. Bağdatlı İsmail Paşa C. I-II, İstanbul, 1945-47-Tahran.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 270.

Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: KB Yay. vr. 209a.

Silahdarzâde Mehmed Emin. Tezkire-i Şuara. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. T 2557. vr. 36b.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). “Dâniş, Süleyman”. C. 2. İstanbul: Dergâh Yay. 191.

Gazel

Olalı mihr-i ruhı sahn-ı dile pertev-pâş

Gitmedi çeşm-i elem-dîdeden aslâ nem ü yaş

Beni bir nîm-nigeh âfet ile etdi harâb

Görmeseydim o büt-i işve-nümâyı ey kâş

Bezl-i mahsûl-i niyâz etse sezâdır âşık

Çıkmadı bender-i behcetde dahı böyle kumâş

Dilde tâkat mi kalır sâki-i bezmin olıcak

Gamzesi mest ü meyi nâz u nigâhı ayyâş

Eyledi nâme-i kânûn-ı cefâyı icrâ

Nâhun-ı hayret-i dil-dâr olalı sîne-hırâş

Perçem ü kâkül-i müşgîndir ol fettânın

Dil-perîşânlıgıma bâ’is ü bâdî baş baş

Olmuşam ben o mehin mehmehe-gerd-i ‘aşkı

Bana sâyem dahı bu yolda degildir yoldaş

Cünbiş-i şûhuna âvîhte sad fitne vü nâz

Nice taklîd eder ebrû-yı nigâra nakkâş

Kime isnâd edeyim âh bu cürmü Dâniş

Yine hep kendi figânımdır eden ‘aşkımı fâş

(Kılıç, Filiz (hzl.) (yty.). Şefkat Tezkîre-i Şu‘arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10742,metinsbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 16.04.2014]. 49-50.)