DERVİŞ EDNA, Mehmet Ercelep

(d. 1878 / ö. 1928)
?
(Tekke / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmet Ercelep olan âşık Çorum’un Karahisar köyünde 1878 yılında doğdu. Bektaş ve Fadik’in evliliklerinden dünyaya gelen Derviş Edna'nın bir erkek bir kız olmak üzere iki kardeşi vardır. Köyde çobanlık yaparak geçimini sağlamaktadır. Okuma yazmayı bilmediği deyişinden anlaşılmaktadır: “Derviş Edna’m doğru gider yolumuz/ Aktan okur kara bilmez dilimiz.” Âşığın kara diye ifade ettiği mürekkep yani yazıdır. Çevresindekilere iyiliği öğütleyerek kötülükten uzak durmaları konusunda nasihatlerde bulunan âşık köyünden ziyade civar köylerde sevilir. Tarikat ehli olan âşığın çeşitli kerametlerde bulunduğu rivayet edilir. Derviş Edna iki kez evlenmiştir. İlk evliliği halasının kızı Satı Hanım ile gerçekleşmiş ikinci evliliği ise Zeynep Hanım ile olmuştur. İlk evliliğinden çocuğu olmayan Derviş Edna’nın ikinci evliliğinden ise Behiya adında kızı vardır. Derviş Edna 1928 yılında vefat etmiş ve vasiyeti üzerine köyünde bulunan Akkubbe isimli türbeye defnedilmiştir (Onar ve Işık 2016: 171-207).

Derviş Edna mahlasını kullanmıştır. Cem erkânlarında bulunan âşık sesinin güzelliği ve deyişleriyle tanınır. Gerek deyişlerinde gerekse muhabbet ortamlarındaki konuşmalarında insanları hak yoluna çağırmıştır. Ustası, Kul Fakir (1873-1938), mürşidi Ali Haydar Ulusoy’ dur (Akbulut 2010: 97-102). Derviş Edna’da Kul Fakir’in etkisi görülmektedir. Örneğin; Derviş Edna’nın “Derviş Edna’m doğru gider yolumuz/ Aktan okur kara bilmez dilimiz/ Yaramaza tutturmasın salımız/ Cenazem tutmaya dört de kulu var” ifadesi Kul Fakir’in; “Aktan okur kara bilmez pirimiz/ Musa-yı Kâzım’a âyân halımız/ İmam İrıza’ya teslim varımız/ Cihan’ı ışıtan nur olmadı mı?” ifadesiyle söyleyiş ve konu itibariyle benzerlik göstermektedir. Deyişleri genellikle Alevi inanç yapısını anlatan nefes tarzındadır. Şah Abbas’ı (Şah Abbası'ın Çorum sınırları içerisinde İran Şahı Üçüncü Abbas unvanıyla ayaklanan Abbas olduğu tahmin edilmektedir) konu edindiği deyişleri bulunmaktadır (Gürel 1980:160). Âşığın deyişleri yaşadığı bölge ve civarında kulaktan kulağa ve yazılı olarak yayılmıştır. Sözlü ortamda deyişlerin var olması âşığın nefeslerinde kullandığı dilin anlaşılır ve ezberde kolay kalacak nitelikte olduğunu göstermektedir. Yazıya aktarımı ise çocuğu vasıtasıyla olmuştur. Çocukları deyişleri deftere yazarak günümüze değin ulaştırmışlardır. Ayrıca Hasan Yüceer’de de babası tarafından Derviş Edna’nın deyişlerinin yazıldığı bir defter bulunmaktadır (Onar ve Işık 2016: 171-207).

Kaynakça

Akbulut, Ali Cem (2010). Gazilerovacığı Âşıkları. İstanbul: Kara Mavi Yay.

Gürel, Ziya (1980). Hak Âşıklarından Deyişler. Ankara: Olgaç Matbaası.

Onar, A., Işık C. (2016). “Gaziler Ovacığı’ndan Bir Eren: Derviş Edna’nın Hayatı ve Deyişleri”. Alevilik Araştırma Dergisi. Aralık. 12: 171-207.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: BİLGE TÜZEL
Yayın Tarihi: 21.08.2019
Güncelleme Tarihi: 06.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1TURAN/ÂMÂ TURAN, Turan Karakaşd. 04.02.1940 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2BORANÎ, Selaaddin Bord. 15.11.1957 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ALİ RIZA TAÇLId. 1948 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4M. Ayaz İshaki İdillid. 23 Şubat 1878 - ö. 22 Temmuz 1954Doğum YılıGörüntüle
5SIRRI, Salih Sırrı Aktand. 1878 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Kemalettin Şükrü Orbayd. 1878 - ö. 27 Nisan 1940Doğum YılıGörüntüle
7GÜLSÜM, Gülsüm Bacıd. 1853 - ö. 1928?Ölüm YılıGörüntüle
8BAYRAMOĞLU, Daşdemird. 1868 - ö. 1928Ölüm YılıGörüntüle
9HİDECİ, Hâkim Hacı Molla Muhammedd. 1853 - ö. 1928Ölüm YılıGörüntüle
10ALİ DİVANÎ, Ali Kiziroğlud. 01.02.1951 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11İSMAİL ŞİMŞEKd. 1945 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12ŞAHAP/ŞAHABENDE/YASİN MAKSUDî/MAKSUDî/FANî, Şahap Karamand. 09.04.1959 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13NİGÂHÎ, Şehlâ Mustafa Nigâhî Çelebid. ? - ö. Nisan-Mayıs 1693Madde AdıGörüntüle
14SIDKÎ, Mehmed Sâdık Sıdkî Efendi b. Alâ’iyeli Taceddin Efendid. 1572 - ö. 1628Madde AdıGörüntüle
15NECÂd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle