ESMER HATUN/ŞERİFE HALA, Şerife Soykan

(d. 1879 / ö. 12.12.1944)
?
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Şerife Soykan olan âşık, 1879 yılında Kayseri’nin Melikgazi ilçesine bağlı Turan köyünde doğmuştur. Ebabekiroğulların’dan Hüseyin oğlu Mükrimin Ağa’nın kızıdır. Annesinin adı ise Hatice’dir. Eşi Sarıoğlu Şaban Bey, Birinci Dünya Savaşı’nda vefat etmiştir. Bunun üzerine yetim kalan iki oğlunu büyütmüş ve bir daha evlenmemiştir. İri yapılı, az konuşan, çok temiz kalpli, otoriter ve dindar bir insan olarak tanıtılan Soykan, son yıllarda sürekli çektiği bir hastalık nedeniyle 12 Aralık 1944 tarihinde köyünde vefat etmiştir (Önder 1945: 15-16; Önder 1981: 3; Satoğlu 1970: 108; Kalkan 1988: 83).

Halk arasında esmer oluşundan dolayı “Kara Şerif” olarak anılan âşık şiirlerinde Şerife Bacı ve Esmer Hatun mahlaslarını kullanmış (Önder 1945: 16; Önder 1981: 3; Kalkan 1988: 83); ancak birçok şiirinde mahlasa yer vermemiştir (Önder 1945: 16). Kendisine ait şiirlerden bir kısmı genç bir akrabası tarafından derlenmiş, diğerleri de aynı zamanda köylüsü olan ünlü folklor araştırmacısı Ali Rıza Önder tarafından toplanmıştır. Bu itibarla onu ilim âlemine tanıtan da Ali Rıza Önder olmuştur. Önder, Kayseri Halkevi dergisi Erciyes’te çıkan yazılarında ona ait pek çok şiiri bir araya getirmiştir (Önder 1945: 15-18; Soykan 1945a: 18; Soykan 1945b: 11; Soykan 1946a: 35; Soykan 1946b: 11). Hatta 19 Şubat 1981’de Türk Folklor Araştırmaları Kurumunda “Kayserili Kadın Halk Şairi Şerife Soykan” adında bir de konuşma yapmıştır (Önder 1981: 3).

Önder’in aktardığı bilgilere göre destan düzmeye ve deyişler söylemeye genç yaşta başlamıştır (Önder 1945: 16). Ümmî olan âşık, sanatını tamamen halk arasında söylenen veya okunan aşk şiirleri, türküler, maniler ve koşmalar sayesinde geliştirmiştir (Önder 1945: 16-17). Zekası, yaradılışındaki sanat eğilimi ve duyarlılık sayesinde dinî ve toplumsal konularda pek çok destan söylemiştir (Önder 1945: 17; Satoğlu 1970: 108; Kalkan 1988: 83). Dolayısıyla âşıkta “din duygusu” ve “mistik eğilim” oldukça baskındır. Şiirlerinde sevgiyi ve sevgiliyi anlatan sözleri sıkça kullanmıştır (Önder 1945: 17). Önder’e göre onun şiirlerinde Yunus Emre ve Seyrânî’ye benzeyen bir hava hâkimdir (Önder 1945: 17).

Şiirlerinde yöre ağzına ait ifadeleri de içeren yalın ve içten bir söyleyiş vardır. Mevcut şiirlerine bakıldığında hece ölçüsünün daha ziyade 11’li kalıbını tercih ettiği ifade edilebilir. Daha çok destan söylemeyi tercih eden âşığın eserlerinde nasihate dönük bir anlatım hakimdir.

Kaynakça

Kalkan, Emir (1988). Çağlar Boyunca Kayseri Şairleri. Kayseri: Kayseri İli Özel İdare Müdürlüğü ve Kayseri Belediyesi Birliği Yay.

Önder, Ali Rıza (1945). “Kadın Halk Şairi Şerife Soykan (1879-1945”. Erciyes Kayseri Halkevi Dergisi  26-27: 15-18.

Önder, Ali Rıza (1981). “Kayserili Kadın Halk Ozanı Şerife Soykan”. Erciyes Dergisi. 38: 3-4.

Satoğlu, Abdullah (1970). Kayseri Şairleri. Ankara: As Matbaası.

Soykan, Şerife (1945a). “Öşür ve Hezir (Şiir)”. Erciyes Kayseri Halkevi Dergisi. 31-32: 18.

Soykan, Şerife (1945b). “Erzincan’a Ağıt (Şiir)”. Erciyes Kayseri Halkevi Dergisi. 34-35: 11.

Soykan, Şerife (1946a). “Birinci Dünya Savaşı Destanı (Şiir)”. Erciyes Kayseri Halkevi Dergisi. 38-39: 35.

Soykan, Şerife (1946b). “Gönül Şeheri (Şiir)”. Erciyes Kayseri Halkevi Dergisi. 40-41: 11.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERHAN ÇAPRAZ
Yayın Tarihi: 26.03.2019
Güncelleme Tarihi: 06.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MEHMET, Mehmet Kurnazd. 1929 - ö. 05.02.2018Doğum YeriGörüntüle
2FEYZÎd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Teodor Kasapd. 10 Kasım 1835 - ö. 5 Haziran 1897Doğum YeriGörüntüle
4RA'ÛF BEY, Leskoviklid. 1879 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5HÂFIZ HAKKI PAŞA, Vicdânî, Manastırlıd. 1879 - ö. 1915Doğum YılıGörüntüle
6HÜZNÎ BABA/HİZBÎ, Mehmed Bahaeddind. 1879 - ö. 1936Doğum YılıGörüntüle
7RA'ÛF BEY, Leskoviklid. 1879 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8HÂFIZ HAKKI PAŞA, Vicdânî, Manastırlıd. 1879 - ö. 1915Ölüm YılıGörüntüle
9HÜZNÎ BABA/HİZBÎ, Mehmed Bahaeddind. 1879 - ö. 1936Ölüm YılıGörüntüle
10RA'ÛF BEY, Leskoviklid. 1879 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11HÂFIZ HAKKI PAŞA, Vicdânî, Manastırlıd. 1879 - ö. 1915Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12HÜZNÎ BABA/HİZBÎ, Mehmed Bahaeddind. 1879 - ö. 1936Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13RA'ÛF BEY, Leskoviklid. 1879 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14HÂFIZ HAKKI PAŞA, Vicdânî, Manastırlıd. 1879 - ö. 1915Madde AdıGörüntüle
15HÜZNÎ BABA/HİZBÎ, Mehmed Bahaeddind. 1879 - ö. 1936Madde AdıGörüntüle