GÜLHANÎ/SEFİL GÜLHANÎ/GÜRÜNLÜ GÜLHANÎ, Mehmet Kargı

(d. 15.05.1940 / ö. 16.03.2014)
polis
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmet Kargı olan âşık,  Sivas’ın Gürün ilçesine bağlı Şeref/Ayvalı köyünde 15 Mayıs 1940 tarihinde doğmuştur. Sekiz kardeşi olan Âşık Gülhanî’nin babası Şeref köyü eşrafından Velioğlu Halil, annesi Ümmü Hanım’dır (Halıcı 1992: 290-291). İlkokulu ve ortaokulu Gürün’de bitiren âşık, dışarıdan bitirme sınavlarına girerek lise diploması almıştır. 1964'te askere gider, vatanî görevini yaptıktan sonra 1967'de polis memuru olarak Emniyet Teşkilatında görev alır, ardından komiserliğe kadar yükselir (Yağız 1983: 101). 1969'da Fadime Körükmez’le evlenen âşığın üç kızı, iki oğlu vardır (Bezirci 1993: 319). Giresun, Hakkari, Ankara ve Adana gibi çeşitli illerde görev yapan âşık 1987'de emekli olur (TDEA 2004: 385). Kargı, 16 Mart 2014 tarihinde Ankara’da vefat etmiştir.

Ortaokul yıllarında şiir yazmaya başlayan âşık genellikle aşk, tabiat, gurbet, ölüm, hasretlik gibi konuları ve yaşadığı toplumun aksaklıklarını dile getirmiştir. “Köyüm”, “Gülü Ne Güzel” şiirlerinde olduğu gibi doğduğu şehrin güzelliklerini şiirde konu olarak işler. Gülhanî’nin şiir yazmaya başlayışı Âşık Mesleki’nin kitaplarını okumasıyla olur. Gülhanî, Meslekî’nin şiirlerinin yanı sıra hayatında da etkilenmiş ve onun tesiriyle içindeki “aşk ateşi”ni (Gülhanî’nin kendi tabiriyle) şiir yoluyla dile getirir (Bezirci 1993: 319). Çocuğunu sekiz aylıkken kaybettikten sonra acısını dile getirmek amacıyla yazdığı şiiri âşığın yaşadığı acılardan beslendiğini ve şiirlerine tecrübelerini de yansıttığını gösterir. Gülhanî, şiir yazmakla beraber saz çalmayı da bilmektedir (Karaarslan 2006: 124).

Âşık Gülhanî mahlasıyla şiirler yazarken daha sonra Âşık Sefil Gülhanî mahlasını, ardından Gürünlü Âşık Gülhanî mahlasını kullanmıştır. Halk edebiyatının her yönüyle ilgili yazıları takip eden Gülhanî, söz sanatında kendini geliştirmiş şiirlerine de yetkinliğini yansıtmıştır. Âşık İsmet Namlı, Kul Hâdi, Ahmet Poyrazoğlu, Hacı Pir, Hazım Demirci, Ardanuçlu Efkârî ile karşılaşmıştır. Âşıklık hususunda kimseden ders almadığını belirten Gülhanî Âşık Emsalî’yi manevî usta edinmiştir. Âşığın birçok dergide şiirleri yayımlanmıştır. Bahse konu dergilerin bazıları şunlardır: Sivas Folkloru, Türk Folkloru, Türk Folklor Araştırmaları, Hakses, Halk, Çağrı, Diyanet, Sur, Bahçe, Karınca vb. (Sever 2013: 648).

Gülhâni âşıklık kapsamında çeşitli etkinliklerde de yer alır. 1973'te Konya Âşıklar Bayramı ve 1974'te Uluslararası II. İstanbul Festivali sırasında düzenlenen Âşıklar Şöleni bunlardan bazılarıdır (Halıcı 1992: 290-291). Gülhanî aşk, tabiat, sevgiliden şikâyet konularını şiirlerinde işlemiştir. Ayrıca doğduğu yer olan Sivas'ı şiirlerine konu etmiştir. Doğan Kaya'nın kaleme aldığı Âşıkların Diliyle Sivas adlı eserde Gülhanî'nin Sivas'ı konu ettiği "Varı Sivas'ı","Gürün", "Saydığım Köyler" adlı şiirleri bulunmaktadır (Kaya 2005: 259-263). Âşık Gülhanî’nin Perişan Hallerim (1973), Allah İçin (1982), Birlik Olunca (1984), Gönül Ağlayınca (1990), Ben Beni Bilince (1992) adlı şiir kitapları bulunmaktadır (Halıcı 1992: 291; Çırakman 1975: 46). Gülhanî’nin birçok şiiri bestelenmiştir. 1989 yılında düzenlenen 3. Âşıklar Şöleni’nde Âşık Ruhsati ödülünü almıştır (www.biyografya.com).

Kaynakça

Bezirci, Asım (1993). Türk Halk Şiiri Tarihçesi, Kaynakları, Şairleri ve Seçme Şiirleri. C. 2. İstanbul: Say Yay.

Çırakman, Hüseyin (1975). Halkın Sesi Halk Ozanları. Ankara: Âşık Matbaası ve Kitabevi.

Halıcı, Feyzi (1992). Âşıklık Geleneği ve Günümüz Halk Şâirleri. Ankara: Güldeste Yay.

https://www.biyografya.com/biyografi/13773 [Erişim tarihi: 10.08.2019].

Karaarslan, Gönül (2006). Cumhuriyet Dönemi Sivas Âşıklarında Sosyal Konular Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Kaya, Doğan (2005). Âşıkların Diliyle Sivas. Sivas: 1000 Temel Eser Yay.

Sever, Mustafa. (2013). Türk Halk Şiiri. Ankara: Ankara Üniversitesi Yay.

Yağız, Süleyman (1983). Yürü Bre Hızır Paşa Yaşayan Halk Ozanları Antolojisi Şiirler, Yaşam Öyküleri, Konuşmalar. İstanbul: Üç Çiçek Yay.

“Kargı, Mehmet” (2004). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 5. Ankara: Ankara Kültür Merkezi Yay. 385.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: BİLGE TÜZEL
Yayın Tarihi: 21.08.2019
Güncelleme Tarihi: 07.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Perişan Hallerim? / ?1973Şiir
Allah İçin? / ?1982Şiir
Birlik OluncaFolklor Araştırma Kurumu / Ankara1984Şiir
Gönül AğlayıncaKültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi / Ankara1990Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1İSMETÎ/İSMET/İSMET NAMLI, Abdülkadir Namlıd. 18.10.1934 - ö. 04.03.2018Doğum YeriGörüntüle
2DOST YUSUF, Yusuf Çıldırd. 1952 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3KUL DERVİŞ/ BİÇARE DERVİŞ, Derviş Şahind. 1946 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4İSMETÎ/İSMET/İSMET NAMLI, Abdülkadir Namlıd. 18.10.1934 - ö. 04.03.2018Doğum YılıGörüntüle
5DOST YUSUF, Yusuf Çıldırd. 1952 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6KUL DERVİŞ/ BİÇARE DERVİŞ, Derviş Şahind. 1946 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7İSMETÎ/İSMET/İSMET NAMLI, Abdülkadir Namlıd. 18.10.1934 - ö. 04.03.2018Ölüm YılıGörüntüle
8DOST YUSUF, Yusuf Çıldırd. 1952 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9KUL DERVİŞ/ BİÇARE DERVİŞ, Derviş Şahind. 1946 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10İSMETÎ/İSMET/İSMET NAMLI, Abdülkadir Namlıd. 18.10.1934 - ö. 04.03.2018MeslekGörüntüle
11DOST YUSUF, Yusuf Çıldırd. 1952 - ö. ?MeslekGörüntüle
12KUL DERVİŞ/ BİÇARE DERVİŞ, Derviş Şahind. 1946 - ö. ?MeslekGörüntüle
13İSMETÎ/İSMET/İSMET NAMLI, Abdülkadir Namlıd. 18.10.1934 - ö. 04.03.2018Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14DOST YUSUF, Yusuf Çıldırd. 1952 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15KUL DERVİŞ/ BİÇARE DERVİŞ, Derviş Şahind. 1946 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16İSMETÎ/İSMET/İSMET NAMLI, Abdülkadir Namlıd. 18.10.1934 - ö. 04.03.2018Madde AdıGörüntüle
17DOST YUSUF, Yusuf Çıldırd. 1952 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18KUL DERVİŞ/ BİÇARE DERVİŞ, Derviş Şahind. 1946 - ö. ?Madde AdıGörüntüle