HASTA HASAN

Hasta
(d. 1800 / ö. 1866)
âşık
(Âşık / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Hasta Hasan, 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın birinci yarısında yaşamıştır (Namazov 2004: 169). Bugün Gürcistan’a bağlı Ahılkelek bölgesinde doğduğu bilinen Hasta Hasan’ın doğduğu köy tam olarak bilinmemektedir. Valeh Hacılar’ın verdiği bilgilere göre, bu hususta üç ihtimal söz konusudur: İlk olarak Ahılkelek’in Dırgına köyünde, ikinci olarak Ahılkelek’in Havet köyünde veya üçüncü olarak yine Ahılkelek’in Lebis köyünde doğmuş olduğu tahmin edilir. Burada şöyle bir sonuç çıkarmak mümkündür ki Dırgın’a köyüne Ermeniler yerleştirildikten sonra Hasta Hasan’ın ailesi de Lebis köyüne göç etmiş ve ömrünün sonuna kadar burada yaşamıştır (Hacılar 2011: 17). Hasta Hasan şiir söylemeye erken yaşlarda başlamıştır. Badeli bir âşık olan Hasta Hasan, rüyasında pirler elinden bade içmiştir (Memmedli 2018: 115). Hasan irfan meclislerinde ve tasavvuf muhitinde yetiştiği için kendisine “Hasta” mahlasını seçmiştir. Yalnız buradaki “Hasta” mahlası, Azerbaycan’ın güneyinde kullanılan “yorgun” ya da edebî dildeki “nahoş” sözcüğünün karşılığı değildir. Bu sözcük tasavvuf düşüncesinden gelen bir kelimedir ve Hasta Hasan’ın yaşadığı bölgelerdeki Alevilerden etkilendiğini göstermektedir (Şamil 2012: 24). Ayrıca Hasta Hasan'ın saz söz üstadının Fahralılı Usta Polat olduğu şiirlerinden anlaşılmaktadır. Çırağı Nuru’ya, onun aracılığıyla da Türk âşık şiirinin gür seslerinden birisi olan ünlü Âşık Şenlik’e tesiri olmuştur (Memmedli 2018: 115). Hasta Hasan’dan etkilenen Âşık Nuru, Âşık Şenlik, Âşık Abbas, Âşık Sümmani, Âşık Zülali gibi âşık, Kars, Çıldır, Ahıska bölgesinde güçlü bir âşık kolu meydana getirmişlerdir (Şamil 2012: 27). Hasta Hasan, 1866 yılında vefat etmiştir (Hacılar 2011: 18).

 

Ahıska bölgesinin güçlü âşığı Hasta Hasan yalnızca Ahıska’da değil, Borçalı-Karayazı, Gazak, Kars gibi yörelerde de güçlü bir âşık olarak üne kavuşmuştur (Memmedli 2018: 115). Hasta Hasan birbirinden farklı birçok konu üzerinde şiirler söylemiştir. Onun “Var” redifli divanisinde hayata ve çevresine dair derin bir kavrayış duyulur:

                       

Ey felek, senin elinden bu sitara kimde var?

Menim teki sine dağlı, behti kara kimde var?

İki şehber bir Mehemmed Mustafa’nın eşkine,

Durum dolanım başına, derde çara kimde var? (Namazov 2004: 170).

           

Şiirlerini lirik ve içten duygularla oluşturan Hasta Hasan’ın çok az sayıda şiiri günümüze ulaşmıştır (Hacılar 2011: 18). Bunları içinde konu bakımında sevgiliye duyulan aşk ön plandadır. Valeh Hacılar, “Axılkelekli Âşık Hasta Hasan” başlıklı makalesinde âşığın dört şiirine yer vermiştir. 

Kaynakça

Hacılar, Valeh (2011). “Axılkelekli Âşık Hasta Hasan”. Bizim Ahıska. 18: 16-18.

Memmedli, Şureddin (2018). Gürcistan’da Türk Edebiyatı (Başlangıç Dönemi). Erzurum: Fenomen Yay.

Namazov, Qara (2004). Aşıklar (Biyografik Malumat Kitabı). Bakü: Seda Neşriyat. 

Şamil, Ali (2012). Ahıskalı Hasta Hasan. Bakü: Elm ve Tahsil Neşriyat. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: Dr. Erkan ASLAN
Yayın Tarihi: 15.02.2021
Güncelleme Tarihi: 15.02.2021

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1RUHANİ, İosep-Mose Beridzed. ? - ö. 1857 ?Doğum YeriGörüntüle
2CEVRÎ, Hasan Cevrî Efendi, Ahıskalıd. 1805 - ö. 1875Doğum YeriGörüntüle
3ŞEHRÎ, Şerifd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4SEYİD EBU'L KÂSIM NEBÂTÎ, Hançoban, Hançobanî, Mecnûn, Mecnûnşâhd. 1800 - ö. 1860/1873?Doğum YılıGörüntüle
5HASÎB DEDE, Neyzend. 1800 - ö. 1870Doğum YılıGörüntüle
6MURÂDÎ, Şeyh, İstanbullud. 1800 - ö. 1839 ds.Doğum YılıGörüntüle
7SA’DÎ, Îsâ-zâde Seyyid Mehmed Sa’deddînd. 1803 - ö. 4 Ekim 1866Ölüm YılıGörüntüle
8NEVA, Cefergulu Hand. ? - ö. 1866Ölüm YılıGörüntüle
9SUBHÎ, Hasan Subhîd. ? - ö. 1866?Ölüm YılıGörüntüle
10OZAN GÜRBÜZ, Gürbüz Değerd. 10.01.1955 - ö. 22.11.2006MeslekGörüntüle
11TATLICI ALİd. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
12OZAN HÜRDEMİ, Nevzat Bayramoğlud. 28.08.1969 - ö. ?MeslekGörüntüle
13ÜLFETÎ, İsmaild. 1779 - ö. 1885Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞÂKİR BABAd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15TELLAL-ZÂDE İSMAİLd. ? - ö. 1871Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MİSÂLÎ, Hasan Çelebid. ? - ö. 1608Madde AdıGörüntüle
17HASAN HÜSEYİN ÇİRKİNd. 1914 - ö. 1978Madde AdıGörüntüle
18REŞÎD, Rüşdî-zâde Hasand. ? - ö. 1739-40Madde AdıGörüntüle