Madde Detay

Ayhan Kırdar, Mayıs 1936’da Mehmet Celalettin Bey ve Münevver Hanım’ın en küçük çocuğu olarak Aydın’da doğmuştur. Çocukluğu Kerkük ve Bağdat’ta geçen şair, ilkokulu da burada bitirmiş, 1948 yılında ortaöğrenimini ailesinin yerleştiği İzmir’de Karataş Ortaokulu'nda, lise öğrenimini 1967 yılında İstanbul’da Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü'nde tamamlamıştır. Mezun olduktan sonra askerliğini Erzincan Merkez Komutanlığı'nda yapmıştır. İki evlilik yapan Ayhan Kırdar’ın ilk eşi Semra Cerit’le evliliğinden Özgür adında bir oğlu; ikinci eşi Birgül Menteş ile evliliğinden Bahar adında bir kızı olmuştur. Ayhan Kırdaröğretmenlik mesleğinden emekli olmuş ve 30 Ocak 1999’da kanserden hayatını kaybetmiştir.

Şiire ilgisi küçük yaşlarda başlamış olan Kırdar, ilk şiirini on üç yaşında kaleme aldığını belirtmiştir. Sanat hayatına 1956 yılında başlamış, çeşitli sanat dergilerinde şiirleri yayımlanmıştır. 1958’de Sanat Dünyası adlı dergide yayınlanan ilk yazısından sonra birçok dergide yazmış (Akt. Baş 2012: 25-26); şiirleriGençlik, Büyük Gazete, Şiir, Yelken, Meltem, Hisar, Çağrı, Dost, Zeren, Otağ, Varlık, Türk Edebiyatı gibi süreli yayınlarda yer almıştır.

1961’de yayımlanan ilk kitabı Lo’da aşk, sevgiliye sesleniş, sevgisiz yaşama ızdırabı, hayata isyan, yaşama gücünü kaybetme, zaman ve korku gibi konular işlenmiştir. Yirmi altı şiirin yer aldığı bu kitaba ilişkin değerlendirmeler arasında özellikle kısa şiirlerinin “garip şiir denemeleri”ne (Peremeci, 1962) benzediği yönünde değerlendirmeler yapılmıştır. Köklügiller’in “coşkulu bir gençlik şiiri” olarak gördüğü ve “Kırdar’ı bir Yunus Emre mistisizmi içinde görürüz. Her şeye sevgi ile bakar. Her yerde Tanrı’nın varlığını duyar ve yaşar” (Baş 2012: 56) sözleryle yorumladığı kitaptaki şiirlerde aşk, ölüm, yalnızlık, tedirginlik ve düşsel istekler ağırlıktadır.

Kırdar'ın Bağırıyorum (1963) adlı ikinci kitabı yirmi sekiz şiirden oluşur. Eseriyle ilgili olarak, “Bağırıyorum’la topluma bir ayna vermiş olacağım. Bu dört köşeli aynaya bakıp kendilerini görsünler. Büyük yalnızlıklarını, yıkıntılarını, acılarını…” (Karahan1963:16) diyen Kırdar'ın bu kitaptaki şiirlerinde yüzü topluma dönüktür ancak bu, toplumcu gerçekçilerinkinden uzak bir tavırdır.

Ole (1966) başlığını taşıyan üçüncü eserinde on üçşiir, üçmensur şiir yer alır. Bu şiirlerde hayatın bir serüven olduğu, öteki dünyanın gereksiz bir düş olabileceği, yaşarken hayatın tadını çıkarmak gerektiği düşünceleri yer alır. Ole’deki şiirlerin çoğunda “epik bir hava” vardır. Şair “zaman zaman duyduğu yalnızlığa başkaldırımanın şiirini yaz”mıştır (Uyguner 1966: 993). Kırdar, Gece Bir Kelepçe Bileklerimde (1966) adlı eserinde yer alan şiirlerde ise dili zorlayarakyeni bir söyleyişe ulaşmaya,kişisel düzeyden ülke ve insanlık düzeyine erişmeye çalışmıştır. Bu durum onun şiirlerinde karşılaşılan konuların genişlediğini göstermektedir.

Şair, dokuz yıl aradan sonra yayımladığı Soyarken Bıçak Karanlığı’nda (1975) on üç şiire yer vermiştir. Kitabın başında Necip Fazıl’ın “Uyan Yârim” şiirinin ikinci dörtlüğü yer alır. Bu alıntı Kırdar’ın karamsar günlerinin sona erip yeniden uyanışının ve umuda yönelişininifadesi gibidir. Bu kitapla şair, diğer şiirlerde öne çıkaniçe kapanıklıktan ve yalnızlıktan kurtulmuştur. El emeği, göz nuru, alın teri gibi değerler bu dönem şiirlerine hakim olmuştur.

Şairin 1977’de yayımlanan son eseri Geceye Çizilen Güneş’te toplumcu anlayışı öne çıkarması dikkat çekmiştir. Ahmet Köklügiller’e göre bu şiirlerinde Kırdar, “bireysel hüzünlerden, yönsüz, sonuçsuz bunalım ve başkaldırıların karanlıklarından sıyrılmış, özlemli bir ışığa yönelmiştir. Artık çağdaş toplumun içindedir. Onun sorunlarıyla yakından ilgilidir” (Akt. Baş 2012: 68).

Şiirlerinde, inanma problemi, korku, aşk, ölüm düşüncesi, yalnızlık, savaş, Anadolu’nun ihmal edilmesi gibi temalara yer vermesi, yoğun bir şekilde Attila İlhan etkisi olduğu değerlendirmelerine yol açmıştır. Mehmet Kaplan da, Ayhan Kırdar’ın bazı şiirlerinde Bedri Rahmi'nin, birçok şiirinde ve özellikle üslubunda Attila İlhan tesirinin hissedildiği tespitinde bulunmuştur (Kaplan 1998: 319). Ayhan Kırdar, şiirinde aşırılıklara kaçmayan ve ölçülü dengeli bir şiirden yanadır.Onun için şiirde duygu ne ise düşünce de odur. İlhamı da aklı da göz ardı etmeyen şair, sağduyuya olduğu kadar matematiksel ölçütlere de önem vermiştir. Şiirin bir sabır ve emek işi olduğunu vurgulayan Kırdar, daha çok gözlemlerinden ve yaşadıklarından beslenmiş, alışılagelmişin dışında yeni şeyler söylemeye çalışmıştır (Baş 2012:321). Türk edebiyatında öne çıkan hiçbir şiir akımı içinde yer almamış amafarklı çizgilerde gelişen edebi anlayışlara da sırtını dönmemiştir.

Şiirdekonu kadar biçime de önem vermiş, fakat belli ölçülerle sınırlamak yerine serbest ölçüyü kullanmıştır. Kırdar, şiirinde daha çok kısa cümle yapısını tercih etmesinin yanı sıra, karışık dizeli uzun şiirlerinde uzun cümlelere de yer vermiştir. Şiirde oluşturmak istediği söyleyiş, cümle yapısını belirlemiştir. Genellikle yalın, doğal ve içten bir söyleyişten yana olmuş, bu nedenle şiir diline dönüştürmek kaydıyla konuşma dilinden sık yararlanmıştır. Onun şiirlerinde önemli olan yönlerden biri de resim sanatından gelen etkiler ve renklerin dilinden yararlanmaktır. Garip, İkinci Yeni ve toplumcu gerçekçilerin eser verdiği bir dönemde Ayhan Kırdar, bu eğilimlerin dışında kalarak kendine özgü bir söyleyiş yakalamaya çalışmıştır.