MÂLÎ, Mehmed Çelebi

(d. ?/? - ö. 1085/1674)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Gerçek adı Mehmed Çelebi olan Mâlî, Diyarbakır’da doğmuştur. Şairin doğum tarihi bilinmemektedir. Kaynaklarda onun hakkında sınırlı bilgiler mevcuttur. Mâlî’nin mahlası, Latin harflerine transkribe edilmiş bütün kaynaklarda "Me’âlî’’ olarak geçmektedir. Ancak, Dîvân’ı üzerinde yaptılan çalışma neticesinde bu bilginin yanlış olduğu sonucuna ulaşılmıştır. "Me’âlî" ile "Mâlî" kelimesinin Arap harfleriyle yazılışları aynıdır. Bu iki kelime arasındaki tek fark, "Me’âlî" kelimesinde "mim" harfinden sonra gelen "elif" harfinin üstünde "hemze’’ bulunmasıdır. Dîvân’da, şairin mahlasının geçtiği hiçbir beyitte "elif" harfinin üstünde "hemze" bulunmamaktadır. Ayrıca şairin mahlasının geçtiği bütün beyitlerde de "Me’âlî", vezne uymamaktadır. Kaynaklarda ve şaire ait divanlarda öğrenim süreci, yeri ve niteliğiyle ilgili herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Sadece, Safâyî Tezkiresi'nde eğitimi ile ilgili şu ifadeler yer almaktadır: "Evâil-i hâlinde tahsil-i ma’ârifi bisyâr etmekle…" Safâyî Tezkiresi'nde geçen bu ifadelerden iyi bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır (Çapan 2005: 539). Ayrıca, mürettep bir divan yazmış olmasına ve divanlarındaki şiirlere bakıldığında iyi bir eğitim almış olduğu kanısı güçlenmektedir. Dîvân'ında Farsça ve Arapça dizelerin bulunması şairin bu dilleri bildiğini göstermektedir. Mâlî’nin mesleği katipliktir. Sakız Adası muhafızının, Muğla müteselliminin ve Bağdat valisinin katipliklerini yapmıştır. İzmir, Bursa ve İstanbul’da da bir süre ikamet etmiştir. Daha sonra Diyarbakır’a dönerek orada vefat etmiştir (1085/1674).

Mâlî’nin bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. Divanı İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Ktp. Ty 630 numarada kayıtlıdır. Divanında 20 mesnevi, 9 kaside, 109 gazel, 1 terkib-i bend, 1 muhammes, 15 rubâi, 6 nazm, 4 müfred ve 1 tarih manzumesi yer almaktadır.

Mâlî, şiirlerinde tasavvufa fazla yer vermemiştir. Gerek rind meşrepliği, gerekse de şiirlerindeki tabiat unsurları bakımından Bâkî ile arasında benzerlikler vardır. Bâkî’den başka Şeyhülislam Yahyâ, Nâ’ilî-i Kadîm ve az da olsa Fehîm-i Kadîm’den etkilenmiştir

Kaynakça

Akgül, Hasan (hzl.) (2013). Diyarbakırlı Mâlî Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîg Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.

Beysanoğlu, Şevket (2003). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları. Ankara: Neyir Matbaacılık.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Nühbetü’l-Âsâr Min Fevâidi’l Eş’âr. Ankara: AKM Yay.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: HASAN AKGÜL
Yayın Tarihi: 09.11.2013
Güncelleme Tarihi: 23.11.2020

Eserlerinden Örnekler

 Gazel

‘İyd oldı çıkdı gülşene dilber taraf taraf

Oldı bahâr sahn-ı münevver taraf taraf

 

Gülzâra virdi müjde seyirün nesim-i subh

Bekler yolunda serv ü sanavber taraf taraf

 

Bir şîve-i hırâm ile hep eyle pây-mâl

‘Uşşâk-ı bî-nevâları yer yer taraf taraf

 

Çöz dest-i nâz ile girih-i kâkülün şehâ

Düşsün ‘izâra zülf-i mu‘anber taraf taraf

Sen dahi duhter-i rezi al bir kenâra çık

Mâlî çıkınca bâğa güzeller taraf taraf 


(Akgül, Hasan (hzl.)( 2013). Diyarbakırlı Mâlî Dîvânı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi. 214)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ABDÎ, Çeteci Abdullah A.Paşad. ? - ö. Ekim-Kasım 1760Doğum YeriGörüntüle
2Jaklin Çelikd. 10 Kasım 1968 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Mehmet Emin Bozarsland. 15 Ekim 1934 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ABDÎ, Çeteci Abdullah A.Paşad. ? - ö. Ekim-Kasım 1760Doğum YılıGörüntüle
5Jaklin Çelikd. 10 Kasım 1968 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Mehmet Emin Bozarsland. 15 Ekim 1934 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7ABDÎ, Çeteci Abdullah A.Paşad. ? - ö. Ekim-Kasım 1760Ölüm YılıGörüntüle
8Jaklin Çelikd. 10 Kasım 1968 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9Mehmet Emin Bozarsland. 15 Ekim 1934 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10ABDÎ, Çeteci Abdullah A.Paşad. ? - ö. Ekim-Kasım 1760MeslekGörüntüle
11Jaklin Çelikd. 10 Kasım 1968 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Mehmet Emin Bozarsland. 15 Ekim 1934 - ö. ?MeslekGörüntüle
13ABDÎ, Çeteci Abdullah A.Paşad. ? - ö. Ekim-Kasım 1760Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Jaklin Çelikd. 10 Kasım 1968 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Mehmet Emin Bozarsland. 15 Ekim 1934 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ABDÎ, Çeteci Abdullah A.Paşad. ? - ö. Ekim-Kasım 1760Madde AdıGörüntüle
17Jaklin Çelikd. 10 Kasım 1968 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Mehmet Emin Bozarsland. 15 Ekim 1934 - ö. ?Madde AdıGörüntüle