MECBÛR / VEFDÎ

(d. 1273/1856 - ö. 1335/1919)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Ahmed olup önceleri Vefdî, daha sonra Mecbûr mahlasını kullanmıştır. Çankırı’nın Alibey Mahallesi’nde, Ahmet Talat Onay’a göre 1269/1853’te (1932: 206), Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre 1273/1856’de (Akyol 2020: 6) doğmuştur. Babası Mehmed Sa'îd Efendi, annesi Sabriye Hanım olup Çankırı’nın Za'îm-zâde sülalesindendir. Klasik medrese eğitimini Çankırı’daki Hâzimiyye medresesinde Müftü Hacı Mustafâ Hâzim Efendi'nin derslerine devam ederek tamamlamış ve 1301/1884’te icazet almıştır. Daha sonra Rüşdiye mektebini bitirip bir müddet ticaret mahkemesinde kâtip olarak çalışmıştır. Mecbûr Efendi medreselerde müderrislik, rüşdiye mektebinde hüsnühat muallimliği yapmıştır. Çankırı Mevlevihanesi mesnevihanlığı ona verilmiş ve Mesnevî-i Şerîf okutmuştur. Çerkeşli Nakşibendî tarikatı şeyhi Mehmed Hilmî’ye intisaplıdır. 1313/1895’te kendi medresesinin yanına bir de kütüphane inşa ettirmiş, buraya da 1200 cilt kadar kitap bağışlamıştır (Onay 1932: 206). 1335/1919’da Çankırı’da vefat etmiştir.

Eserleri:

1. DîvanBilinen tek eseri olan Dîvân'ını şair, sağlığında tertip etmiştir. Divanında 1’i Farsça 18 münacât, 1’i Farsça 10 na’t, 2 kaside, 2’si Farsça 16 musammat, 1 terkîb-i bend, 4 mersiye, 1 tarih, 1 hicviye, 1 mesnevi, 1 beyit, 2’si Farsça 131 gazel bulunmaktadır. Gazellerden 2’si hece vezniyledir.  2. Hilâfet-nâme-i Osmânî ve İttihat-nâme-i İslâmî: Mecbûr Efendi’nin siyâsetnâme tarzında yazdığı bu eserinde Osmanlı hilâfet sisteminin kaynaklarını, Kur’an-ı Kerim, Hadis-i Şerif ve Türk devlet geleneğine dayandırmaktadır. Eser, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olup Mısır Milli kütüphanesinde bulunmaktadır. 3. Ferâiz 4. Hutbe 5. Mevlîd-i Nebî 6. Arabî ve Farisî Lügat (Akyol 2020: 22-23).

Şiirdeki ilk üstadı Tokatlı Nuri'dir. Mecbûr'un şiirlerinde Mollâ Câmî, Mevlânâ, Fuzûlî ve Nâbî’nin izleri açıkça görülür. İlk dönemlerinde hassas, düşünce ağırlıklı şiirler yazmış; ömrünün sonlarına doğru dînî-tasavvufi konulara yönelmiştir. Dîvân'ında hikemî tarzda gazellere sıkça rastlanır. Nazireleri bulunmaktadır. Üslübu gayet açık olmakla beraber şiirde yeni mazmunlar bulmada başarılı görülmez (Onay 1932: 220). Bazı şiirleri bestelenmiştir. Ahmed Mecbûr Efendi, post-modern tarzda yazılan bir romana da konu olmuştur. 

Kaynakça

Ahmet Mecbûr Efendi. Hilâfetnâme-i Osmânî ve İttihatnâme-i İslâmî. Ed. İbrahim Akyol. Ankara.

Akyol, İbrahim (2020). Çankırılı Mecbûr Efendi Divanı. İstanbul.

Arslan, Yüksel, Orhan Kemal Karakuş (2012). Yitik Şehrin Romanı Hamuşan. Çankırı: Çankırı Valiliği Yay.

Onay, Ahmet Talat (1932). Çankırı Şairleri. C.2. Çankırı: Çankırı Matbaası.

Sicill-i Ahval Defterleri. Çankırı Belediyesi. Dr. Rıfkı Kamil Araştırma Merkezi.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM AKYOL
Yayın Tarihi: 08.11.2013
Güncelleme Tarihi: 11.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Bilirsin çünkü ey dil herkes ile şimdi sohbet güç

Değil nâdân ile belki ukûl ehliyle ülfet güç

Gönül tecrîd ile gerçi ferâgat istiyor lâkin

Nasıl ki ihtilât güç bu zamânda ayn-ı uzlet güç

Bu fânî âlemin fânî na'îmi zâhidin olsun

Bana nâmerdlere minnetle kesb-i mâl u devlet güç

Cihânda mâye-i feyz u terakkî istikâmetdir

Velî fikr-i sakîm ehli sanır ki istikâmet güç

Şerîatdan haberdâr olmayan cehl-i mürekkebler

Hakîkat sırrını mevhûm sana dahi tarîkat güç

Benim kullukda gerçi acz ü taksîrim muhakkakdır

Değil senden bana yâ Rab kerem afv u inâyet güç

Zılâl-ı şâh-ı nakşa sıdk u pür-şekk ile gir Mecbûr

Sana vahdetde kesret olmaya kesretde vahdet güç

(Onay, Ahmet Talat (1932). Çankırı Şairleri. C.2. Çankırı: Çankırı Matbaası. 246.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KADRÎ, Alid. 1867 - ö. 1895Doğum YeriGörüntüle
2OR, Bayram Kayad. 1961 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3SADIKd. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4ÂSIM, Küçük Filibeli-zâded. 1856 - ö. 1904Doğum YılıGörüntüle
5DERVİŞ ALİd. 1856/1860? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Abdülhamit Niyazi Çıkıntaşd. 1856 - ö. 11 Ocak 1934Doğum YılıGörüntüle
7EDÎB, Kazancı-zâde Emînd. 1857 - ö. 1919Ölüm YılıGörüntüle
8ÇELEBİ-ZÂDE HALÎL EFENDİ, Halîld. 1864 - ö. 1919Ölüm YılıGörüntüle
9ÂSIM, Çeribaşı-zâde Mustafa Âsım Efendid. 1858 - ö. 1919Ölüm YılıGörüntüle
10DEDE EFENDİ, Seyyid Mehmedd. 1640/41 - ö. 1733/1734MeslekGörüntüle
11OŞÎ, Kocanazar Gaipnazar uulud. 1704? - ö. 1780MeslekGörüntüle
12YÜMNÎ, Mehmed Yümnî Efendid. ? - ö. 1672-73MeslekGörüntüle
13İZZET, İzzet Efendid. ? - ö. 1821Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İHYÂ, Ömer İhyâüddin Efendid. 1876-77 - ö. 1909Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SABRÎ, Hüseyin Sabrîd. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16BELÎĞ, Mehmed (Abdullâh)d. ? - ö. 1744-45Madde AdıGörüntüle
17RÜŞDÎ, Şirvânî-zâde Mehmed Rüşdî Paşad. 1829-30 - ö. 1874Madde AdıGörüntüle
18BEHİŞTÎ/BİHİŞTÎ, Ahmed Sinân Çelebid. 1450 ? - ö. 1511-12, 1520 ?Madde AdıGörüntüle