Özkan Mert

(d. 21 Ekim 1944 / ö. -)
Şair, çevirmen, deneme yazarı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Astsubay Reşat Mert ve Muallâ Hanım’ın oğlu olarak Erzurum’da doğdu. İlkokulu Konya'da, ortaokulu İzmir'de bitirdi. İzmir Namık Kemal Lisesine başladı. TİP'e katıldı. Liseyi askerliği sırasında dışarıdan sınavlara girerek tamamladı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Urdu Dilleri ve Sinoloji Bölümünü yarım bıraktı. DTCF Senatosu'nda öğrenci temsilcisi oldu. Türkiye Elektrik Kurumunda topograf olarak çalıştı.

Üniversite eğitimi için geldiği Ankara’da 1968 olaylarında yer aldı, şiirleri o dönemde çok rağbet gördü. İlk şiir kitabı Kuracağız Her Şeyi Yeniden (1969), çıkar çıkmaz yasaklanıp toplatıldı. 1960’lı yılların toplumcu kuşağının sanat anlayışını şiire taşıyan öncü isimlerden biri oldu. Kuracağız Her Şeyi Yeniden adlı kitabından dolayı Ceza Kanununun 142. Maddesinden yargılanarak altı yıl hüküm giyince 1972’de Türkiye'den ayrıldı, bir süre Almanya’da yaşadıktan sonra İsveç’e geçti, pek çok işte çalıştı.

İsveç'te Lund Üniversitesinde dram, tiyatro ve film eğitimi gördü. "1980-2006 yılları arasında İsveç Devlet Radyosu'nda program yapımcısı ve spiker, 2006-2008 yılları arasında İsveç Devlet Tiyatrosu'nda Uluslararası Tiyatro ve Kültür Projeleri yönetmeni olarak çalıştı. İsveç'te yaşayan Türkleri, İsveç Devlet Tiyatrosu çatısı altında beş dernek olarak örgütledi." (http://www.ozkanmert.com/images/OzkanMertTumSiirleri60-17a.pdf)

1972’den itibarena yaşamını Stockholm'de sürdüren Özkan Mert, evli ve bir çocuk babasıdır. 2010'dan beri Türkiye'de (Bodrum'da) yaşamaktadır.

Özkan Mert, Türkiye Yazarlar Sendikası, Edebiyatçılar Derneği, PEN Yazarlar Derneği, İsveç Yazarlar Sendikası, İsveç Gazeteciler Sendikası, İsveç PEN Kulübü Tutuklu Yazarlar Komitesi, Rodos Yazarlar Evi Konseyi üyesidir. Naji Naimann Kültür Vakfı dünya kültür elçisi seçilmiştir.

Özkan Mert, 1990 Yunus Nadi Şiir Mansiyonu, 1990 İlhan Demiraslan Şiir Büyük Ödülü; 1990 Salihli Şiir İkindileri Dyonisos Şiir Ödülü, 1992 Petrol-İş III. Geleneksel Şiir Yarışması Jüri Özel Ödülü, 2001 Gölcük Rotary Hizmet Ödülü, 2007 Cemal Süreya Şiir Ödülü, 2013 Bursa Dünya Şiir Günü Onur Ödülü, 2016 Uluslararası Naji Naaman Edebiyat Ödülü sahibidir.

Sanatçının adıyla 2015'ten beri Özkan Mert Şiir, Hoşgörü, Barış, Bilim, Sanat Ödülleri verilmektedir.

Özkan Mert ilk şiirlerini 1960’ların başında Demokrat İzmir gazetesinde, Attilâ İlhan’ın yönettiği sanat sayfalarında yayımladı. Üniversitede öğrenciyken Gün Zileli'yle birlikte İşçi Köylü Gazetesi'ne Mehmet ile Tanju adlı resimli tefrika hazırladı.

İlk şiirleri aşka dairdir: “Attilâ İlhan o yıllar Demokrat İzmir gazetesinin kültür sayfasını yönetiyordu. Ve bu sayfada yazdığım aşk şiirlerinden 3 tanesini yayınlamıştı. Bir gün haber salmış: - Söyleyin o delikanlıya, 4 şiir daha yazsın! Çünkü 7 şiiri yayınlananların şiirleri İzmir’de radyoda okunuyordu. 4 şiir daha yazdım, gönderdim Attilâ İlhan’a. Ve şiirlerim radyoda okundu. Hiçbir zaman şair olacağım diye yola çıkmamıştım ama yıllar sonra bu olayın, şiirimin ilk sacayaklarından birini oluşturacağını anlayacaktım” (Mert 2008: 14). Özkan Mert’le aynı kuşaktan olan Ataol Behramoğlu, onun ilk şiirleriyle ilgili “toplumcu oluşunun öncesindeki dönemde de ilginç bir şairdi. Gözüpek imgeleri, hırçın bir yaşama sevgisiyle dolu, taşralı, güncel, sarsıcı söyleyişleri vardı” (Behramoğlu 1995: 143) der.

Şiirlerini Evrim, Devrim, Dönem, Ant, Türk Solu, Halkın Dostları, Militan ve Varlık dergilerinde yayımlayan Özkan Mert, toplumcu gerçekçi anlayışın üçüncü kuşağı içinde yer almıştır. 1969 yılında Ant dergisinde “Devrimci Genç Şairler Savaş Açıyor” başlıklı yazıya İsmet Özel, Süreyya Berfe ve Ataol Behramoğlu'yla birlikte imza atar. Bu, II. Yeni'ye karşı çıkış yazısıdır.

Şair ilk kitabı Kuracağız Her Şeyi Yeniden’den itibaren toplumcu gerçekçi şiir anlayışını benimsemiş, kuşağın diğer şairleri gibi şiiri politik söylemin ifade aracı olarak görmüştür. Özkan Mert'e göre toplumcu şiir, toplumun gelişim kurallarını ortaya koyduğu kadar, insanı tüm yönleriyle bilinirliğiyle, bilinmezliğiyle, düşüyle, gerçeğiyle vb. derinliğine kavrayan, insanı yeniden keşfeden, üreten bir şiirdir. Toplumcu olmak, gerçekçi olmak zenginlik ve çeşitliliktir (Mert 1985: 122).

Cemal Süreya onu “sözcükleri öpüştüren, dünyaya sataşan, her yönüyle gerçek bir şair" olarak değerlendirir. Salâh Birsel’e göre o, "kafadaki kan dolaşımını düzenleyen biri”dir (Akt. Işık 2007: 2484).

Şairin 1972’den itibaren Türkiye dışında yaşaması onun şiir dünyasında bir değişikliğe yol açmamış, ilk kitabıyla ortaya koyduğu çizgiyi korumuştur. Mert, şiir serüveninde bir kırılma veya iniş-çıkış olmadığını, önemli olanın dünya görüşü ve yaşama bakış tarzı olduğunun altını çizerek şiirinin kaynağını şu sözlerle aktarır: “Bir ozan, ozansa her yerde ve her koşul altında ozandır. Önemli olan dünya görüşüdür, yaşama bakış tarzımızdır. Ve bunun getirdiği estetik yapı ve iç dinamizmdir. Şiirlerimin kaynağı kısaca yaşamdır: insanın insanla, insanın doğayla, insanın tarihle olan ilişkilerini bir ‘gerçek, düş, duygu, felsefe, umut, inanç vb.’ yumağı içinde diyalektik bir yöntemle ve bilinen-bilinmeyen yüzleriyle ortaya çıkarmak, yeniden keşfetmek, yeniden üretmek” (Mert 1985: 126). Şair, 1960’lı yılların sonunda yayımlanan ilk şiir kitabından itibaren toplumcu gerçekçi söylemi, halkçı, devrimci şiir anlayışını sürdürmüştür.

Özkan Mert, İsveç edebiyatından çeviriler yapmış, bir de çocuk kitabı yazmıştır. Sanatçının kitapları İsveççeye çevrilmiştir.

"Türkiye’de ve Avrupa ülkelerinde düzenlenen kültür,edebiyat ve şiir projelerinin iç ve dış koordinatörlük ve yönetmenliklerini yapan şair, İsveç ve diğer İskandinav ülkelerinin kültür kurumlarına danışmanlık görevini sürdürüyor. Şiirlerinden sahneye uyarlanan şiir/oyunları tiyatro grupları tarafından değişik sahnelerde oynanıyor." (http://www.ozkanmert.com)

Kaynakça

Behramoğlu, Ataol (1995). Şiirin Dili-Anadil. İstanbul: Adam Yayınları.

Bilen, Mehmet Yaşar (1985). 70 Kuşağı Şiirimizi Tartışıyor. Ankara: Yaba Yayınları.

Erçelik, Ersan (2009) A'dan Z'ye Özkan Mert Şiiri. İstanbul: Artshop Yayıncılık.

Ertuş, Ayşe (2016). Toplumcu Gerçekçi Türk Şiirinde Kadın İmgesi (1960-1980). Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Işık, İhsan (2007). “Mert, Özkan”. Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. C. 6. Ankara: Elvan Yay. 2483-2485.

Komisyon (2010). “Mert, Özkan”. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 2.C. ed. Murat Yalçın. İstanbul: Yapı Kredi Yay. 709-710.

Mert, Özkan (2008). “Soruşturma: Denizlerin İdamı’nın Türk Şiirine Etkisi”. Varlık, Mayıs, s. 14.

http://www.ozkanmert.com

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MACİT BALIK
Yayın Tarihi: 16.08.2018
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kuracağız Her Şeyi YenidenDTCF Yayınları / Ankara1969Şiir
Irgatoğlu Atçalı Kel MehmetYabanel Yay. / Berlin1970Destan
Kırlangıçlar KırlangıçlarAr Yayınları / Ankara1978Şiir
Sanem Okula BaşlıyorSkriptor / Stockholm1981Diğer
Kampa Mitt HjartaSkriptor / Stockholm1981Şiir
İşte Hayat! İşte Ölüm ve Tarih!Dayanışma / Ankara1984Şiir
Stockholm'de Mavi SaatlerBroy / İstanbul1987Şiir
Dünya Çarpıyor Yüzüme (Toplu Şiirler)Cem Yay. / İstanbul1988Şiir
Allah ve TangoCem Yay. / İstanbul1990Şiir
Tango Över Egeiska Havet/ Ege Denizinde Tango? / ?1990Şiir
Mozart ve AkdenizCem Yay. / İstanbul1992Şiir
Bir Irmakla Düello EdiyorumOğlak / İstanbul1995Şiir
Bir Dünyalının Notları: Toplu Şiirler 1960-1995Yapı Kredi Yay. / İstanbul1997Şiir
Diren Ey KalbimYeni Dünya Yay. / İstanbul1998Diğer
İsveçli Kadınların Aşk Şiirleri: Svenska Kvinnors KärleksdikterPodium / Artshop Yayıncılık / Stockholm / İstanbul1998 / 2008Antoloji
Exilens BluesSvartvitts Förlag / Stockholm1999Şiir
Kentlerin SenfonisiBoyut / İstanbul2000Şiir
Van Gölü SavunmasıRotary Yay. / İzmit2001Şiir
Nehir: Şiirler 60-02 (Toplu Şiirler)Boyut / İstanbul2002Şiir
Elbet Acı Duyar Tomurcuklar: İsveçli Kadın Şairlerin Aşk ŞiirleriPapirüs / İstanbul2003Çeviri
Dikter: Försvarstal Över VansjönStartvitts / Stockholm2003Şiir
Ben Savaşçı Değil Gül Yetiştiricisiyim: Tüm Şiirler 1960-2017Dünya Yay. / İstanbul2005Şiir
Översätt Inte Ett Levande Språk Till Ett Dött: Yaşayan Bir Dili Ölü Bir Dile Çevirme – 7 Dilde Gunnar EkelöfSveenska Institutet / İskenderiye2005Çeviri
Kutup EkspresiKapital Medya / İstanbul2005Çeviri
GelincikyaHayal Yay. / Ankara2006Şiir
Yeryüzü Şarkıları: Tüm Şiirleri 1960-2008Boyut Yay. / İstanbul2008Şiir
Yedi İklimdenArtshop / İstanbul2008Antoloji
We Will Rebuild EverythingArtshop Yayıncılık / İstanbul2008Şiir
Bütün Şiirleri 1: Bir Elma Büyüklüğünde Sakallarım, İlk ŞiirlerArtshop Yayıncılık / İstanbul2009Şiir
Bütün Şiirleri 2: Kuracağız Herşeyi Yeniden, Protesto ŞiirleriArtshop Yayıncılık / İstanbul2009Şiir
Bütün Şiirleri 3: Irgatoğlu Atçalı Kel Mehmet Destanı, Kırlangıçlar KırlangıçlarArtshop Yayıncılık / İstanbul2009Şiir
Bütün Şiirleri 4: İşte hayat! İşte Ölüm ve Tarih!Artshop Yayıncılık / İstanbul2009Şiir
Sobeee!Hayal Yay. / Ankara2010Şiir
Şiirin İlkeleri ya da Şiir Ne DeğildirKanguru / Ankara2012Deneme
DiktatörAltın Kitaplar / İstanbul2014Çeviri
Modern İskandinav Şiir Antolojisi: Gece GüneşiYitik Ülke Yayınları / İstanbul2014Şiir
Evrenin IslığıDafne Kitap / Ankara2016Şiir
I am Duelling wtih the RiverFirst Step Published / Hindistan ve ABD2016Şiir
Anna Politkovskaja’nın Anıları- / İstanbul2016Çeviri
Sinek KapanıMonokly Yay. / İstanbul2017Çeviri

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HAKKI, Erzurumlu İbrahim Hakkıd. 1703 - ö. 1780Doğum YeriGörüntüle
2KÖMÜRCÜOĞLU, Kadir Altaşd. 01.01.1950 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ÂTIF, Hacı Ahmed Ağad. ? - ö. 19. yy.Doğum YeriGörüntüle
4İnci Arald. 27 Kasım 1944 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5KADRİYE, Hamdiye Demird. 01.01.1944 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6FİKRET, Fikret Ünald. 1944 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Hamdi Olcayd. 1910 - ö. 2 Temmuz 1986MeslekGörüntüle
8Ali Baytokd. 1928 - ö. 16 Temmuz 2005MeslekGörüntüle
9Tahir Abacıd. 20 Mayıs 1951 - ö. ?MeslekGörüntüle
10Nihal Yeğinobalıd. 16 Kasım 1927 - ö. 14 Mart 2020Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Kürşat Başard. 26 Ağustos 1963 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Nazım Payamd. 1 Ocak 1955 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13HASAN ÖZKANd. 1925 - ö. 17.02.2001Madde AdıGörüntüle
14BORLU OZAN SAFAÎ, Tunay Özkand. 06.12.1962 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
15Özkan Akdoğand. 1961 - ö. ?Madde AdıGörüntüle