MUSA/MEHMETOĞLU, Musa Ünlü

(d. 1921 / ö. 1994)
âşık, çiftçi
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Musa Ünlü, 1921'de Kars yakınlarındaki Akbaba'da dünyaya gelmiştir. Musa Ünlü adıyla bilinen âşık, Mehmetoğlu ve Âşık Musa mahlaslarını kullanır. Âşık, bir süre sonra ailesi bugün Ermenistan sınırları içinde kalan Ağbaba (Akbaba)-Tepeköy'den Ardahan'ın Çıldır ilçesine bağlı Pehreşen (Gülyüzü) köyüne göç etmiştir. Daha sonra ise Musa Ünlü'nün annesinin köyü olan Kars'ın Susuz ilçesine bağlı Porsuklu köyüne göç eder ve oraya kalıcı olarak yerleşirler. Ünlü, kimi kaynaklarda ortaokul mezunu olarak belirtilmiş olsa da yakın çevresi Porsuklu köyünde üç yıllık bir ilkokul eğitimi aldığını söylenir. Ünlü'nün annesi Dilber Hanım, babası ise Memet Bey'dir. "Dokuz çocuğu olan Ünlü, geçimini âşıklıkla birlikte çiftçilik yaparak sürdürmüştür" (Özhan 1992: 327). Saz çalmayı ilk olarak kendi kendine öğrenen âşığın ustası ise Âşık İbrahim'dir. Yöresinde ünlü âşık Sabri Şimşekoğlu ise Musa Ünlü'nün çırağı olmuştur. Makam bilen âşık, halk hikâyeleri de anlatmıştır (Yıldız 2007: 469). Ünlü, saz çalmaya başlamadan önce ise 14-15 yaşlarındayken köy düğünlerinde tulum çalar. 16-17 yaşlarında ise saz çalmaya başlayan Ünlü'yü bu tutkusu iyice kuşatır. Üstün müzik yeteneği, çok güzel sesi ve güçlü bir hafızası olan Ünlü, bu özellikleri sayesinde âşıklık geleneğinde özgün kimliğine bürünür. Askere gitmeden önce âşıklık sanatına başlayan Ünlü, askerden geldikten sonra da çevrenin gösterdiği ilgiyle bu sanatına devam etme kararı alır. Böylece köy düğünlerinde çalıp söyleyerek geleneğin içinde yerini alır. 1980'de saz çalmayı bırakan Ünlü, 1994'te vefat etmiştir.

Daha çok Kars köylerinde yapılan düğünlerde, sünnetlerde âşıklık geleneğini icra eden âşık, uzun kış gecelerinde gerçekleştirilen âşık toplantılarında da en çok ilgi duyulan âşıklar arasında yer almıştır. Bu toplantılarında kendi hikâyelerini ve eserlerini icra eden Ünlü, Âşık Şenlik ve Âşık Sümmanî'nin deyişlerini ve hikâyelerini de aktarmıştır. Bununla birlikte yöresinde bulunan yaşlı ozanlardan da istifade etmiştir.

1980'den sonra saz çalmayı tamamen bırakan Ünlü, o andan itibaren sohbet ve nasihatleriyle toplumda önemli bir yer edinmiştir. Tasavvufi ahlaki esas edinmiş ve tefekküre dayalı bir anlayışa sahip olmuştur. Bu yönüyle Türk-İslam kültürü anlatımına sahip bir kimliğe bürünmüştür. Bilinen birkaç şiirinin olmasına rağmen elde bulunan yazılı eserleri bulunmamaktadır. Kars radyosunda 1960-1970'li yıllarda yayınlanan ozanların katılım sağladığı programlarda periyodik olarak saz çalıp türkü söylemiştir. Burada kayıtlı bantları bulunmaktadır (Ünlü 2018).

Kaynakça

Özhan, Mevlüt vd. (1992). Yaşayan Halk Ozanları Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yay.

Yıldız, Naciye (2007). "Ünlü, Musa". Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.VIII. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Yay. 469.

Yılmaz Ünlü, 68, Kars, Üniversite, Jeoloji Mühendisi [27.11.2018 tarihinde Ergin Altunsabak tarafından Kars'ta yapılan görüşme].

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ERGİN ALTUNSABAK
Yayın Tarihi: 05.03.2019
Güncelleme Tarihi: 09.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KARAHANLI, Murat Yıldızd. 1922 - ö. 25.09.1999Doğum YeriGörüntüle
2SUSANOĞLU, Paşa Susanoğlud. 1962 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ŞEMANÎ, Şeref Gürbüzd. 1921 - ö. 01.01.1993Doğum YeriGörüntüle
4Bedii Faik Akınd. 1 Mayıs 1921 - ö. 16 Haziran 2015Doğum YılıGörüntüle
5Mehmet Çekmegild. 1921 - ö. 25 Temmuz 2004Doğum YılıGörüntüle
6MUHTAR KURBANPURd. 1921 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7ZAMAN MUHARRAMOVd. 1933 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
8Ali Rıza Saraçoğlud. 1938 - ö. 1994Ölüm YılıGörüntüle
9FATMA, Fatma Şimşekd. 12.09.1906 - ö. 06.02.1994Ölüm YılıGörüntüle
10TAHSİN EYÜBOĞLUd. 18.11.1935 - ö. ?MeslekGörüntüle
11OLGUNÎ, Hüseyin Gündoğand. 1940 - ö. ?MeslekGörüntüle
12ŞİYELİ MUKADDEMd. 1900 - ö. 2000MeslekGörüntüle
13NAZMİ, Nazmi Haskilitd. 1930 - ö. 1980Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ŞAHİNÎ, İbrahim Şahind. 1929 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ETHEM, Ethem Kaygısızd. 01.02.1950 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16CİHÂDÎd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17KUL MEHMEDd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18AYHAN, Ayhan Yıldırımd. 1970 - ö. ?Madde AdıGörüntüle