Osman Turan

(d. 2 Mayıs 1914 / ö. 17 Ocak 1978)
Akademisyen, Yazar, Araştırmacı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Osman Ferit’tir. Trabzon Çaykara’ya bağlı Soğanlı köyünde doğdu (Uzman 2018: 17). Ailesi yazın Çatıksu’da kışın Çaykara’ya bağlı Soğanlı köyünde ikamet ettiği için, bazı kaynaklarda doğum yeri olarak Çatıksu köyü geçer. Kuranoğulları lakabı ile tanınan ailesi, Trabzon’un Osmanlı Devleti tarafından fethedilmesinden sonra Van civarlarından buraya nakledilen Kurtoğlu aşiretine mensuptur (Birinci 2003: 27). Babası son Osmanlı-Rus savaşında Erzurum’da şehit oldu. İlkokulu Çaykara’da, ortaokulu Bayburt’ta okudu (Işık 2007: 3604). Trabzon’da başladığı liseyi 1935’te Ankara Erkek Lisesi’nde tamamladı (Birinci 2003: 30). DTCF’nin ilk talebelerinden olan Turan, 1938'den sonra bir müddet Fransa'da (Birinci'den aktaran Uzman 2018: 32) eğitim gördükten sonra 1940’ta mezun oldu (Komisyon 1998: 385). Hemen ardından Ord. Prof. Dr. M. Fuat Köprülü’nün yanında Ankara Üniversitesi’nde akademik hayatına başladı. 1941’de doktora tezini 1943’te de doçentlik tezini takdim etti (Birinci 2003: 34). Bir müddet İngiltere’de kaldıktan sonra 1949’da TTK aslî üyeliğine seçildi. 1951’de profesör oldu. 1954 ve 1957 seçimlerinde Demokrat Parti’den Trabzon milletvekili olarak TBMM’ye girdi (Komisyon 2010). 1955’te Ankara Türk Ocağı reisi olan Turan, 1959’da bir müddet olmak üzere, 1966’dan 1973’e kadar Türk Ocakları Genel Başkanlığı görevinde bulundu (Birinci 2003: 53). 1956'da Osmanlı hanedanından olan Satıâ Hanım ile evlendi (Köymen 1978: 1). Siyasî hayatı 27 Mayıs İhtilâli ile kesintiye uğradı. On altı ay cezaevinde yattı. 1964’te AP’nin Genel Başkan Yardımcılığı görevine geldi ve 1965’te yeniden milletvekili oldu (Birinci 2003: 41). 1969 seçimlerinde MHP’den Trabzon milletvekili adayı olduysa da seçilemedi (Birinci 2003: 42). Bu sıralarda siyasî sebeplerden dolayı üniversitedeki kürsüsünden uzakta tutuldu. Fransızca, İngilizce, Arapça ve Farsça bilen Turan, 17 Ocak 1978’de İstanbul’da öldü (Birinci 2003: 28).

Kopuz, Ülkü, Belleten, DTCF, Millet, Bozkurt, Türklük, Zafer, Hilâl, İslâm Medeniyeti, Türk Yurdu, Fedai gibi dergilerde Türk tarihine ve cemiyet hayatına dair kaygı, düşünce ve değerlendirmelerini ortaya koyduğu birçok yazısı olan Turan’ın edebî bir eseri mevcut değildir. Buna karşılık dönemin Türk Yurdu dergilerinde Türk dili ile ilgili kaleme aldığı fikir yazıları oldukça ses getirmiştir. Tarih profesörlüğü unvanının yanı sıra Türk düşünce hayatına sunduğu katkılar önem arz eder. Özellikle Türkiye Selçukluları üzerine yaptığı çalışmaları bu bağlamda değerlendirmek yerinde olacaktır.

Kaynakça

Birinci, Ali (2003). Osman Turan. Ankara: Alternatif Yayınları.

Işık, İhsan (2007). Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. Baskı). C. 9. Ankara: Elvan Yayınları.

Komisyon (1998). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Komisyon (2010). TBMM Albümü 1950-1980. C. 2. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları

Köymen, Mehmet Altay (1978). “Prof. Dr. Osman Turan Hayatı, Eserleri ve Fikirleri”. Osman Turan kitabı içinde.

Uzman, Nasrullah (2018). İkidardaki Muhalif Prof. Dr. Osman Turan. İstanbul: Ötüken Neşriyat.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. DİNÇER ATAY
Yayın Tarihi: 07.03.2019
Güncelleme Tarihi: 10.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
On İki Hayvanlı Türk TakvimiAnkara Üniversitesi DTCF Yayınları / Ankara1941İnceleme
Orta Zaman Türk Devletlerinde Türkçe Unvanlar- / Ankara1944İnceleme
İstanbul’un Fethinden Önce Yazılmış Tarihi TakvimlerTürk Tarih Kurumu / Ankara1944İnceleme
Müsameretü’l Ahbar: Moğollar Zamanında Türkiye Selçukluları TarihiTürk Tarih Kurumu / Ankara1944Çeviri
Gafletten Uyanalım: Üniversitedeki Aşırı Solcu Hocalar MeselesiTürk Kültür Derneği / Ankara1948Makale
Tarihi Kronolojinin EsaslarıAnkara Üniversitesi DTCF Yayınları / Ankara1954Çeviri
Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi VesikalarTürk Tarih Kurumu / Ankara1958İnceleme
Kızıl TehlikeBedir Yayınevi / İstanbul1964Makale
Türkiye'de Komünizmin KaynaklarıŞark Matbaası / Ankara1964Araştırma
Türkiye'de Manevi Buhran : Din Ve LaiklikHilâl Matbaası / Ankara1964Araştırma
Selçuklular Tarihi ve Türk İslam MedeniyetiTürk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları / Ankara1965Araştırma
Türkiye'de Komünizmin Kaynakları ve Kültür İhlalleriTürkiye Basımevi / İstanbul1967Araştırma
Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi : Türk Dünya Nizamının Milli İslami Ve İnsani EsaslarıTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1969İnceleme
Türkiye’de Siyasî Buhranın Kaynaklarıİstanbul Matbaası / İstanbul1969Araştırma
Selçuklular ve İslamiyetTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1971Araştırma
Selçuklular Zamanında Türkiye: Siyasi Tarih Alp Arslan’dan Osman Gazi’yeTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1971Araştırma
Doğu Anadolu Türk Devletleri TarihiTuran Neşriyat Yurdu / İstanbul1973Araştırma
Türkler Anadolu’daHareket Yayınları / İstanbul1973İnceleme
Tarih Akışı İçinde Din ve MedeniyetNakışlar Yayınları / İstanbul1980Araştırma
Vatan’da GurbetNakışlar Yayınevi / İstanbul1980Hatıra
MakalelerKurtuba Yayınları / Ankara2010Araştırma
Kunlar ve Eski Türkler - Hunlar ve Selçuklular Çağında TürklerHitabevi Yayınları / Ankara2014Araştırma
Selçuklu Tarih AraştırmalarıTürk Tarih Kurumu Yayınları / Ankara2014Araştırma
Yeni İstanbul YazılarıHitabevi Yayınları / Ankara2016Araştırma

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MUSTAFA TANRIVERDİd. 1939 - ö. 2012Doğum YeriGörüntüle
2Sabahattin Eyuboğlud. 1908 - ö. 13 Ocak 1973Doğum YeriGörüntüle
3ÖMER KAYAOĞLUd. 1916 - ö. 03.11.2001Doğum YeriGörüntüle
4Orhan Kemald. 15 Eylül 1914 - ö. 4 Haziran 1970Doğum YılıGörüntüle
5CAVADOVA, Nebat Paşa Kızıd. 1914 - ö. 1973Doğum YılıGörüntüle
6Kamil Erdind. 1914 - ö. 7 Ocak 2002Doğum YılıGörüntüle
7ÇERKEZ, Çerkez Gölbaşıd. 1916 - ö. 1978Ölüm YılıGörüntüle
8KAYA YALÇINERd. 1901 - ö. 1978Ölüm YılıGörüntüle
9MEHMET HİCRANÎ, Mehmet Kasım Ülkerd. 1915 - ö. 20.07.1978Ölüm YılıGörüntüle
10Ziya Yamaçd. 1914 - ö. 23 Mayıs 1986MeslekGörüntüle
11Mariya Durbaylod. 1941 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Nasuh Mahrukid. 21 Mayıs 1968 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Metin Andd. 17 Haziran 1927 - ö. 30 Eylül 2008Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Neriman Hikmetd. 22 Aralık 1912 - ö. 31 Ekim 1987Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Mürselin Kurtd. 1967 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Osman Çakmakçıd. 05 Şubat 1965 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17KUL DUMANİ/DUMANİ, Osman Demircid. 1931 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Osman Akınhayd. 17 Temmuz 1960 - ö. ?Madde AdıGörüntüle