VÂFÎ, Osman Vâfî Efendi

(d. 1250/1834-35 - ö. 1308/1890-91)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Vâfî’nin hayatı hakkında tezkirelerde ve biyografik kaynaklarda herhangi bir bilgi yoktur. Ancak Vâfî’nin hayatı ile ilgili bilgiler, Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde yer alan üç numaralı sicill-i ahvâl defterinde bulunmaktadır.
Buna göre, 1250/1834-35 tarihinde Erzurum’da dünyaya gelen Osman Vâfî Efendi, Osman Sıdkî Efendi’nin oğludur. Erzurum’da özel hocalardan Arapça ve Farsça ders almıştır. Osman Vâfî Efendi’ye Erzurum valiliği görevinde bulunan Ayaşlı Esad Paşa tarafından müderrislik rüûsu verilmiş ve 1262/1845-46 yılında henüz on iki yaşında iken tahrirat odasına dâhil olup 1267/1850-51 tarihine kadar buraya müdâvemet etmiştir. 1269/1852-53 tarihinde meydana gelen Rusya meselesinde Zarif Mustafa Paşa’nın kâtiplik hizmetiyle Kars, Ardahan ve Ahıska’ya gitmiş ve burada Feyzullah Paşa’nın dairesine girerek mühürdarlık hizmetinde bulunmuştur. 1270/1853-54 tarihinde Feyzullah Paşa ile Sivas’a gitmiş ve dördüncü rütbe Mecîdî nişanını alarak üç sene daha Feyzullah Paşa’nın dairesine devam etmiştir. 1263/1856-57 tarihinden 1274/1857-58 tarihine kadar Bosna Ali Paşazâde Rıdvan Paşa’nın kethüdâlık ve mühürdarlık görevinde bulunmuş ve aynı sene İstanbul’a gelerek bir müddet dâr-ı şûrâ-yı askerîn mazbata odasına devam etmiştir. 
1275/1858-59 tarihinde defter-i hâkânî tahrirat odası mümeyyizliğine getirilen Vâfî Efendi, 1278/1861-62 yılında mümeyyizlik uhdesinde kalmak üzere rütbe-i sâlise ile Trablusgarp arazi memuriyetine nakil olunmuş üç sene sonra asli hizmetine geri dönmüştür. 1285/1868-69 tarihinde ticaret nezâreti divan-ı istînâf baş kâtipliğine tayin edilmiş, altı ay sonra orman meclisi baş katipliğine ve ardından rütbe-i sâniye görevi ile Bağdad defter-i hâkânîliğine atanmıştır.
1288/1871-72 senesinde bu görevinden ayrılarak İstanbul’da tahrir-i emlak idaresinde hizmete başlamıştır. 1292/1875-76 yılında defter-i emlak odası mümeyyizliğine nakil olunmuş ve 1294/1877-78 tarihinde mümeyyizlik uhdesinde kalmak üzere defter-i hâkânî müfettişliği ile memur olarak Kıbrıs’a gitmiştir. 1295/1878-79 tarihinde Suriye vilayeti defter-i hâkânî müfettişliğine tayin olunmuştur. 1297/1879-80 tarihinde bu görevinden istifa ederek bir müddet görev almayan Osman Vâfî Efendi, 1301/1883-84 tarihinde Suriye defter-i hâkânî müdüriyetine atanmıştır. 1303/1885-86 senesinde müdüriyet görevinden ayrılmıştır. 1306/1888-89 tarihinde emekli olan Osman Vâfî Efendi, 1308/1890-91 tarihinde vefat etmiştir.

Eserleri
Osman Vâfî Efendi’nin eserleri ile ilgili bilgilere de yine yukarıda zikredilen sicill-i ahvâl defterinden ulaşılmaktadır. Buna göre, Vâfî Efendi’nin Tuhfe-i Vâfî adını verdiği manzum bir sözlüğü ve ormancılıkla ilgili orman mektebinde okutulan derslerin hulasasını içeren mensur bir risalesi vardır. 
Tufhe-i Vâfî: Arapça-Farsça-Türkçe üç dilli manzum bir sözlük olan eser, 1288/1871-72 tarihinde kaleme alınmıştır. Eserin bilinen tek nüshası Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi’nde Y/0398 yer numarası ile kayıtlıdır. Toplam 332 beyitten müteşekkil olan eserde Arapça, Farsça ve Türkçe 2120 civarı kelime veya kelime grubu bulunmaktadır (Efe 2020).

Kaynakça

Sicill-i Ahval Defteri-3. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi. BOA 3/145.

Efe. Zahide (2020). "Arapça-Farsça-Türkçe Manzum Bir Sözlük: Tuhfe-i Vâfî". Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 9/21: 107-128.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: Arş. Gör. Zahide Efe
Yayın Tarihi: 25.11.2020
Güncelleme Tarihi: 29.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Tufhe-i Vâfî 

Ay u gün şems ü kamerdür mâh-tâb ü âfitâb 

Âsumân oldı semâ gök perde bürka‘dur hicâb


Necm kevkeb yıldıza didi ‘Arab ahter ‘Acem 

Yıldırıma sâ’ika şimşek bulut ebr sehâb 


Yiryüzi rûy-ı zemîn ü vech-i arz anuñ gibi

Gil çamur hem tıyn toprak hâkdür ya‘nî türâb 


Rûz u şeb gündüz gice leyl ü nehâruñ adıdur 

Keh-keşân mecre samanyolı felek gerdûn dolâb


Yagmuruñ adı matar bârân Hakkuñ rahmeti 

Gül suyına didi mâ’ü’l-verd ‘Arab Fürsî gül-âb 


Nâv-dân oldı oluk dinür dahı mîzâb aña 

Un dakîk u ard tâhûndur degirmen âsiyâb 


Oldı mızganmak gunûden hem nu’âs ile sine 

Uyumış hâbîde nâ’im nevm uykuya di hˇâb 


Menkib omuz dûşdur hem dün gicedür bâriha 

Gicelerde görilen rü’yâya dindi dûş hˇâb 


Fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün veznidür bahr-i remel

Okuyan etfâle olsun yâdigârum bu kitâb 



İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1MÜBÂREK, Erzurumlud. ? - ö. 19. yy.Doğum YeriGörüntüle
2ZAKİRÎ, Zakir Tekgüld. 01.01.1960 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ÇIRAĞI/ÇIRAĞI NURİ, Nuri Cihan Karataşd. 01.12.1949 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4MÜBÂREK, Erzurumlud. ? - ö. 19. yy.Doğum YılıGörüntüle
5ZAKİRÎ, Zakir Tekgüld. 01.01.1960 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6ÇIRAĞI/ÇIRAĞI NURİ, Nuri Cihan Karataşd. 01.12.1949 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7MÜBÂREK, Erzurumlud. ? - ö. 19. yy.Ölüm YılıGörüntüle
8ZAKİRÎ, Zakir Tekgüld. 01.01.1960 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9ÇIRAĞI/ÇIRAĞI NURİ, Nuri Cihan Karataşd. 01.12.1949 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10MÜBÂREK, Erzurumlud. ? - ö. 19. yy.MeslekGörüntüle
11ZAKİRÎ, Zakir Tekgüld. 01.01.1960 - ö. ?MeslekGörüntüle
12ÇIRAĞI/ÇIRAĞI NURİ, Nuri Cihan Karataşd. 01.12.1949 - ö. ?MeslekGörüntüle
13MÜBÂREK, Erzurumlud. ? - ö. 19. yy.Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ZAKİRÎ, Zakir Tekgüld. 01.01.1960 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ÇIRAĞI/ÇIRAĞI NURİ, Nuri Cihan Karataşd. 01.12.1949 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16MÜBÂREK, Erzurumlud. ? - ö. 19. yy.Madde AdıGörüntüle
17ZAKİRÎ, Zakir Tekgüld. 01.01.1960 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18ÇIRAĞI/ÇIRAĞI NURİ, Nuri Cihan Karataşd. 01.12.1949 - ö. ?Madde AdıGörüntüle