RÂKIM, Boz Efendi-zâde Mehmed Râkım Paşa

(d. ?/? - ö. 1183/1769)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Mehmed’dir. Boz Efendi diye bilinen Defterdar-ı Şıkk-ı Evvel İbrahim Efendi’nin oğlu olduğundan Boz Efendi-zâde Mehmed Râkım Paşa olarak tanındı. Genç yaşta Mirahur Câmii imamı Emir Efendi’den sülüs ve nesih hatlarını meşk etti. Öğrenimini tamamladıktan sonra Cidde valisi Ebubekir Paşa’nın dairesine intisap etti. Paşa’nın muhasabecilik ve çavuşbaşılık görevlerinde bulundu. Sonra Divan-ı Hümayun kâtibi, İstanbul Baruthanesi nazırı, 1148/1735-36’da mevkûfatî, 1152/1739-40’ta tophane nazırı, baş muhasebeci, Recep 1157/Ağustos 1744’te Erzurum ordusu defterdarı, 1160/1747’de defter emini, Zilkade 1163/Eylül-Ekim 1750’de tersane emini, 1165/1751-52’de şehr-emini, sonra yeniden tersane ve defter emini, Cemaziyelevvel 1173/Ocak 1760’ta yeniçeri kâtibi, tekrar tersane emini, matbah emini ve Zilhicce 1176/Mayıs-Haziran 1763’te defterdar-ı şıkk-ı evvel oldu. Recep 1177/Ocak-Şubat 1764’te azledildi. Şevval 1177/Nisan-Mayıs 1764’te ruznamçe-i evvel ve sonra da yeniden defter emini oldu. 28 Zilkade 1180/27 Nisan 1767’de vezirlik rütbesi ile Mısır valiliğine getirildi. Daha sonra Cidde valiliğine atandı. Muharrem 1183/Mayıs-Haziran 1769’da kulaklarının iyi işitmemesi nedeniyle emekli oldu. Aynı yıl içinde (1183/1769) vefat etti. Mezarı Cidde’dedir. Tuhfe-i Nâilî (Kurnaz, M. Tatçı 2001: 321)’ye göre Silahdar-zâde (51b)’nin vefat tarihini 1182/1768-69 olarak göstermesi doğru değildir. “Mevt-i Râkım Mehmed Paşa 1183” mısraı vefat tarihini göstermektedir.

İlim ve irfan sahibi, iyi huylu bir vezirdi. Kâtip, hattat, münşi, şair ve devlet işlerine vâkıf bir kimseydi. Hisar’da bir çeşme yaptırdı. Oğlu Abdülganî Bey ve kızı Berre Hanım’ın kocası Lütfullah Efendi devlet adamlarındandır.

Eserlerine dair bir bilgi bulunmamaktadır. Silahdar-zâde (vr. 51b), Şefkat (Kılıç: 69), Fâtin (Çifçi: 162), Râmiz (Erdem 1994: 117) tezkireleri ile Müstakim-zade (1928: 376) ve Şemsettin Sami (1996: 2252)’de şiirlerinden örnekler bulunmaktadır.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 1346.

Çifçi, Ömer (hzl.) (yty). Fatîn Davud Hâtimetü’l- Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 06.06.2014]. 162.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 115-117.

Erdem, Sadık (2007). “Râkım Paşa”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 282.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 365.

Karatay, Halit (2008). Hattat Divân Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları. 339-340.

Kılıç, Filiz (hzl.). Şefkat Tezkîre-i Şu‘arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10742,metinsbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 06.06.2014]. 69.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.321-322.

Müstakimzâde Süleyman Sa’deddin (1928). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası. 376.

Silahdar-zâde Mehmed Emin. Tezkire-i Şuara. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. T 2557. vr. 51b.

Şemsettin Sami (1996). Kâmûsu’l-‘Alâm. Tıpkıbasım. C. 3. Ankara: Kaşgar Neşriyat Yay. 2251-2252.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1990). “Râkım Mehmed Paşa (Boz Efendi)”. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay. 273-274.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 14.06.2014
Güncelleme Tarihi: 17.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Lisân-ı hâl ile yâra şikâyet eyleyelim

Ne çekdigin dil-i zârın hikâyet eyleyelim

Niyâz-nâme-i dilde edip nihân gâhî

Zebân-ı aşkda bir bir kırâ’at eyleyelim

Hayâl-i vuslat ile yâr olur mu lutf eyle

Seninle künc-i dil içre tabî‘at eyleyelim

Azîmet-i reh-i aşk etdim ey hıred nicesin

Cünûna hem-reh olursan refâkat eyleyelim

Ne mâlik-i zer ü sîmiz ne sâhib-i hüneriz

Hemân nezâre-i yâra kanâ‘at eyleyelim

Rumûz-ı ehl-i muhabbet semâ‘a dâ’iredir

Gel ey gönül bu hevesden ferâgat eyleyelim

Bu nazm-ı sâde ile keşf-i râz edip Râkım

O mâha san‘at ile arz-ı safvet eyleyelim

(Kılıç, Filiz (hzl.) (yty.). Şefkat Tezkîre-i Şu‘arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10742,metinsbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 06.06.2014]. 69.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Tülin Erd. 1974 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2İFFET, Mustafa İffet Efendid. ? - ö. 1759-60Doğum YeriGörüntüle
3NEDÎM, Eğinli-zâde Mahmûd Nedîm Beyd. ? - ö. 1839Doğum YeriGörüntüle
4Tülin Erd. 1974 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5İFFET, Mustafa İffet Efendid. ? - ö. 1759-60Doğum YılıGörüntüle
6NEDÎM, Eğinli-zâde Mahmûd Nedîm Beyd. ? - ö. 1839Doğum YılıGörüntüle
7Tülin Erd. 1974 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8İFFET, Mustafa İffet Efendid. ? - ö. 1759-60Ölüm YılıGörüntüle
9NEDÎM, Eğinli-zâde Mahmûd Nedîm Beyd. ? - ö. 1839Ölüm YılıGörüntüle
10Tülin Erd. 1974 - ö. ?MeslekGörüntüle
11İFFET, Mustafa İffet Efendid. ? - ö. 1759-60MeslekGörüntüle
12NEDÎM, Eğinli-zâde Mahmûd Nedîm Beyd. ? - ö. 1839MeslekGörüntüle
13Tülin Erd. 1974 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İFFET, Mustafa İffet Efendid. ? - ö. 1759-60Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15NEDÎM, Eğinli-zâde Mahmûd Nedîm Beyd. ? - ö. 1839Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Tülin Erd. 1974 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17İFFET, Mustafa İffet Efendid. ? - ö. 1759-60Madde AdıGörüntüle
18NEDÎM, Eğinli-zâde Mahmûd Nedîm Beyd. ? - ö. 1839Madde AdıGörüntüle