RÂKIM, İbrahim Râkım Efendi

(d. 1091/1680-81 - ö. 1163/1749-50)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

1091/1680-81 yılında Bursa’nın Mantıcı Mahallesi’nde doğdu. Asıl adı İbrahim’dir. İbrahim Râkım Efendi olarak tanındı. Hayyat (Terzi) Muhammed Derviş Eşrekî’nin oğludur. Medrese öğrenimi gördü. Mısrîye halifelerinden İshak hocası Şemseddin Ahmed Efendi’den mülâzım oldu. Mevlevî tarikatı şeyhlerinden Şeyhî mahlaslı Şeyh Mehmed Dede Efendi’den tasavvufa dair dersler aldı. Bursa’da Ali Paşa Câmiinde imamlık ve mahkeme kâtipliği yaptı. 1163/1749-50 yılında Bursa’da vefat etti. Mezarı Pınarbaşı Kabristanı’ndadır.

Şiir ve inşada, mahkeme yazışmaları hakkındaki sak usulünde mahirdi. Divane-meşrep bir şairdi. Bu özelliği şiirlerine de yansımıştır.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvânçe: Türkçe, Farsça ve Arapça şiirlerinden oluşmaktadır. Nüshasına rastlanmamıştır (Beki 1997: XI; Mehmed Tâhir 2000: 189).

2. Risâle (Bursa Fethinden Zamanına Kadar Gelen Kadıların Hayatı): Kendi zamanına kadar Bursa’da kadılık yapanların hayatlarını, görev yerlerini anlatan bir eserdir. Eser, müsvvedde hâlinde kaldığı için pek tanınmamıştır (Eşrefzâde vr.90b; Beki 1997: XIII; Mehmed Tâhir 2000: 189). Nüshasına rastlanmamıştır.

3. Risâle: Tasavvuffa dair bir eserdir. Nüshası bilinmemektedir (Beki 1997: xiii).

4. Vâkı'ât-ı Hazret-i Niyazî-i Mısrî: Eserde Niyazî-i Mısrî’nin doğumu, gençliği, seyahate başlaması, Bursa’ya gelmesi, şeyhliği, Limnî’ye sürülmesi ve kerametleri gibi birçok konuda bilgi verilmektedir (Beki 1997). Eser üzerine bir yüksek lisans çalışması (Beki 1997) yapılmıştır.

5. Menâkıb-nâme-i Niyazî-i Mısrî: Mehmed Tâhir (2000: 189)’de müstakil olarak belirtilen bu eser, Beki (1997: xiv)’ye göre Vakıat-ı Hazret-i Niyazî-i Mısrî ile aynı eserdir.

6. Lugat-ı Hayâtü’l-Hayevân: Nüshası Bursa Yazma Eserler Kütüphanesi İncirli Dergâhı bölümündedir (Mehmed Tâhir 2000: 189; Cunbur 2007: 281).

Safayî (Çapan 2005: 262-263), Belîğ (Abdülkadiroğlu 1999: 104), Fâtin (Çifci yty.: 161) tezkileri ile Eşrefzâde (90a), Şemsettin Sami (1996: 2251) ve Mehmed Tâhir (2000: 189)’de şiirlerinden örnekler bulunmaktadır.

Kaynakça

Abdülkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdetü’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 104.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Atlansoy, Kadir (1997). Bursa Şairleri-Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa: Asa Kitabevi Yay. 359-362.

Beki, Kâmil (1997). İbrahim Râkım Efendi Vâkıât-ı Niyâzî-i Mısrî (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 189.

Cunbur, Müjgân (2007). “Râkım”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yay. 281.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 262-263.

Çifçi, Ömer (hzl.) (yty). Fatîn Davud Hâtimetü’l- Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 06.06.2014]. 161.

Eşrefzâde Şeyh Ahmed Ziyaeddin Efendi. Gülzâr-ı Sulehâ ve Vefeyât-ı Urefâ. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, numara. 06 Mil Yz FB l76. vr. 89b-90ab.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 365.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay. 321.

Şemsettin Sami (1996). Kâmûsu’l-‘Alâm. Tıpkıbasım. C. 3. Ankara: Kaşgar Neşriyat Yay. 2251.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1990). C. 7. “Râkım İbrahim Efendi”. İstanbul: Dergâh Yay. 273.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 13.06.2014
Güncelleme Tarihi: 17.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Nazm

Şimdi feryâd bizimdir öte dursun bülbül

Ki surâhi gül-i câm üzre kopardı kul kul

Gel geç ey gonca-dehen sen de serîr-i bâga

Der-kademdir nice huddâm ki nâmı sünbül

Böyle cem‘iyyet ile mey-kede-i gülşende

Yeridir olsa eğer sâkî perîşân kâkül

Dem bu demdir ki şehinşâh-ı bahâr emri ile

Tâc-ı Hüsrev gibi hürmetlü ola kâse-i mül

Râkımâ kâr-ı nevbet suhanımdan nâşî

Şimdi feryâd bizimdir öte dursun bülbül

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 262-263.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ÂRİF, Mustafa Ârif Efendid. ? - ö. 1672-73Doğum YeriGörüntüle
2VÂSIF, Hacı Mahmûd Efendi-zâde Ahmed Vâsıf Efendid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3SEYYİD ŞEREF/ŞEREFEDDÎN, Eşref-zâde Şeyh Seyyid Mehmed Şerefeddin Efendid. 1669-70 - ö. 18 Eylül 1733Doğum YeriGörüntüle
4ÂRİF, Mustafa Ârif Efendid. ? - ö. 1672-73Doğum YılıGörüntüle
5VÂSIF, Hacı Mahmûd Efendi-zâde Ahmed Vâsıf Efendid. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6SEYYİD ŞEREF/ŞEREFEDDÎN, Eşref-zâde Şeyh Seyyid Mehmed Şerefeddin Efendid. 1669-70 - ö. 18 Eylül 1733Doğum YılıGörüntüle
7ÂRİF, Mustafa Ârif Efendid. ? - ö. 1672-73Ölüm YılıGörüntüle
8VÂSIF, Hacı Mahmûd Efendi-zâde Ahmed Vâsıf Efendid. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9SEYYİD ŞEREF/ŞEREFEDDÎN, Eşref-zâde Şeyh Seyyid Mehmed Şerefeddin Efendid. 1669-70 - ö. 18 Eylül 1733Ölüm YılıGörüntüle
10ÂRİF, Mustafa Ârif Efendid. ? - ö. 1672-73MeslekGörüntüle
11VÂSIF, Hacı Mahmûd Efendi-zâde Ahmed Vâsıf Efendid. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
12SEYYİD ŞEREF/ŞEREFEDDÎN, Eşref-zâde Şeyh Seyyid Mehmed Şerefeddin Efendid. 1669-70 - ö. 18 Eylül 1733MeslekGörüntüle
13ÂRİF, Mustafa Ârif Efendid. ? - ö. 1672-73Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14VÂSIF, Hacı Mahmûd Efendi-zâde Ahmed Vâsıf Efendid. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15SEYYİD ŞEREF/ŞEREFEDDÎN, Eşref-zâde Şeyh Seyyid Mehmed Şerefeddin Efendid. 1669-70 - ö. 18 Eylül 1733Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ÂRİF, Mustafa Ârif Efendid. ? - ö. 1672-73Madde AdıGörüntüle
17VÂSIF, Hacı Mahmûd Efendi-zâde Ahmed Vâsıf Efendid. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18SEYYİD ŞEREF/ŞEREFEDDÎN, Eşref-zâde Şeyh Seyyid Mehmed Şerefeddin Efendid. 1669-70 - ö. 18 Eylül 1733Madde AdıGörüntüle