Salim Şengil

(d. 1913 / ö. 28 Haziran 2005)
Yazar, Öykücü, Yayıncı
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Sıdıka Hanım ile makine ustası Recep Şengil'in oğlu olarak 1913 yılında Selânik'te doğdu. Yazar Nezihe Meriç'in eşidir. Ortaokulu İzmir'de okudu, daha sonra Ankara Lisesi'nden (1938) mezun oldu. Banka memurluğu ve Tan gazetesinde muhabirlik (1935-36) yaptı. Ardından Ankara Radyosu'nda tiyatro sanatçısı olarak çalıştı. Eşi Nezihe Meriç'le birlikte Seçilmiş Hikâyeler (1947-1957) ve Dost dergilerini yayımladı. "Toprağa Dönüş" adlı hikâyesi ile 1939'da Halkevlerine mensup genç muharrirler arasında düzenlenen küçük hikâye yarışmasında dereceye giren Şengil; 1944 ve 1945'te Ankara Halkevi Öykü Yarışması'nda birincilik ödülünü, "Komşumuz Bulgaristan" adlı röportajı ile 1972 Türk Dil Kurumu Basın Dil Ödülü'nü kazandı. PEN Yazarlar Derneği, Türkiye Yazarlar Sendikası, Edebiyatçılar Derneği, Nâzım Hikmet Vakfı, Dil Derneği ve Ankara Gazeteciler Cemiyeti üyesi olan yazar, 28 Haziran 2005'te öldü.

Salim Şengil; Yeni Edebiyat, Servet-i Fünun (Uyanış), Ses, Yeni Ses, Oluş, Ülkü, Varlık, Yürüyüş, Büyük Doğu, Pınar, Gün, Yığın gibi dergilerde yayımladığı hikâyeleriyle edebiyat dünyasına adım attı. İlk hikâye kitabı Kafasını Törpüleyen Adam'ı 1943 yılında neşretti. Uzunca bir aradan sonra hikâyelerini Es Be Süleyman Es (1983), Güzel Bir Oyun (1983), Savrulup Gidenler (1987), Penceredeki Işık (1992) kitaplarında bir araya getirdi. M. Sadık Arslankara, Şengil'in hikâyeciliğini şu cümlelerle değerlendirmiştir: "Öykücülüğünün başlangıcıyla sonraki yılları arasına neredeyse kırk yıla varan bir zaman girmeseydi, herhâlde çok başka bir yerde duruyor olurdu Salim Şengil… Ama şimdi yaşadığınız bu tuhaf aykırılık karşısında şaşakalıyorsunuz. Salim Şengil yaşamıyor belki ama Türk öykücülüğünü parıldatan birkaç yıldızdan biri olarak öylece aydınlatıyor yolumuzu. Ekin yaşamımızın takımadası Alpay Kabacalı, onun için şöyle demiş yıllar önce: 'Salim Şengil… Öykünün gizli nabzı.' Bu nabızda atan bütün bir Türk öykücülüğü…" (2005: 137).

Hikâyelerinde daha çok ustası kabul ettiği Memduh Şevket Esendal'ın etkisinde kalan yazar kendisi ile yapılan bir söyleşide, 1980'lerde hikâyeye yeniden dönüşünü şu cümlelerle açıklamıştır: "Giderek: 'Ben yazmasam da olur. Yeni, genç öykücülerin ortaya çıkması ne güzel bir çaba… Bana bu yeter' demeye başlamıştım. Yazmadığım, yazamadığım gerçekten iyi oldu. Uzak durduğumu sandığım anda öykücülüğün yoğunluğu içindeydim. Bu ara veriş olgunlaştırıyor insanı. 1980'lere geldiğimde yazamadığım, belleğimde oluşan öyküler beni tedirgin etmeye başlamıştı. Yeniden başlarken öykü anlayışım geçen zaman içinde değişmişti. 'Duvarda tüfek varsa o patlamalı' yargısına ulaşmıştım..."

Bununla birlikte Şengil, hikâyelerinden çok yayıncılığı ile ön plana çıktı, ismi daha çok yayımladığı Seçilmiş Hikâyeler (66 sayı, 1947-1957) ve Dost (102 sayı, 1957-1973) dergileri ile özdeşleşti. Yayıncılığa başladıktan sonra daha az hikâye yazmaya başladı. Ankara'da yayımlanan bu dergilerde, uzun süre yalnız hikâye ve hikâye üzerine yazılara yer verdi; Bilge Karasu, Vüs'at O. Bener, Nezihe Meriç ve Tarık Dursun K. gibi 1950 kuşağı öykücülerinin ortaya çıkmasına olanak sağladı. 1953'ten sonra şiir, deneme, eleştiri, tiyatro ve plastik sanatlara açılan dergi, özel sayılarıyla da dikkat çekti. Dergide sinema, tiyatro, müzik yazılarının yanı sıra İkinci Yeni şairlerine de derginin tutumunu belirleyecek ölçüde yer verdi. Çıkardığı her iki derginin de modern Türk şiiri ve öykücülüğünün gelişmesinde önemli payı vardır.

Bir Rüzgâr Esti (1946) adlı bir tiyatro eserine imza atan yazar, biri Türkçe diğeri Almanca olmak üzere iki hikâye antolojisi hazırlamış, portre-hatıralarını ise 1991 yılında Anılarda Kalan Portreler adı ile kitaplaştırmıştır.

Kaynakça

Arslankara, M. Sadık (2005). "Dünyanın Bir Kahramanı: Salim Şengil". İmge Öyküler. Ağustos-Eylül 2005. S. 4. 132-137.

İmzasız (2005). "Salim Şengil'le Seçilmiş Hikâyeler Üzerine Söyleşi". İmge Öyküler. Ağustos-Eylül 2005. S. 4. 127-131.

Lekesiz, Ömer (2005). "Seçilmiş Hikâyeler'in Salim Şengil'i". İmge Öyküler. Ağustos-Eylül 2005. S. 4. 138-140.

Necatigil, Behçet (1999). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. Baskı). İstanbul: Varlık Yayınları. 342.

Yalçın, Murat (2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi C. 2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 954.

Yüksel, Kadir (2005). "Öykücülüğün Dost'u Salim Şengil". İmge Öyküler. Ağustos-Eylül 2005. S. 4. 141-143.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECATİ TONGA
Yayın Tarihi: 05.04.2018
Güncelleme Tarihi: 12.11.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Kafasını Törpüleyen AdamUlusal Matbaa / Ankara1943Hikâye
Bir Rüzgâr EstiAr Matbaası / Ankara1946Tiyatro
Perşembe YağmurlarıDost Yay. / Ankara1957Antoloji
Es Be Süleyman EsYazko Yay. / İstanbul1983Hikâye
Güzel Bir OyunYazko Yay. / İstanbul1983Hikâye
Savrulup GidenlerCan Yay. / İstanbul1987Hikâye
Anılarda Kalan PortrelerCem Yay. / İstanbul1991Hatıra
Penceredeki IşıkCem Yay. / İstanbul1992Hikâye
Entschleierung : Türkische Erzählerinnen Eine AnthologieŞahinler Matbaası / İstanbul1993Antoloji

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Hıfzı Tevfik Gönensayd. 1892 - ö. 13 Kasım 1949Doğum YeriGörüntüle
2Haluk Nihat Pepeyid. 1898 - ö. 27 Mayıs 1972Doğum YeriGörüntüle
3ŞÂ'İRÎ, Memid. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Selahattin Savcıd. 1913 - ö. 1992Doğum YılıGörüntüle
5HÜSEYN VELİYEVd. 1913 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Tevfik Ertürd. 1913 - ö. 10 Eylül 1935Doğum YılıGörüntüle
7Hilmi Nalbantoğlud. 1921 - ö. 13 Mart 2005Ölüm YılıGörüntüle
8Sulhi Dölekd. 20 Eylül 1948 - ö. 7 Kasım 2005Ölüm YılıGörüntüle
9ÇARIKLI, Hıdır Vurald. 1946 - ö. 2005Ölüm YılıGörüntüle
10Cihan Demircid. 12 Ağustos 1962 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Emrah Serbesd. 27 Ocak 1981 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Adnan Yüceld. 27 Mart 1953 - ö. 24 Temmuz 2002MeslekGörüntüle
13Hüseyin Çelikcand. 1936 - ö. 1999Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Rıfkı Melûl Meriçd. 1901 - ö. 22 Ocak 1964Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Nesrin Z. İnankuld. 15 Mart 1956 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16SÂLİM, Mehmed Sâlim Efendid. ? - ö. 1851Madde AdıGörüntüle
17SALİM, M. Salim Kırkgözd. 1905 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18BABA SALİM, Mehmet Salim Öğütçend. 15.03.1887 - ö. 29.12.1956Madde AdıGörüntüle