ŞENKAYALI MAHİRÎ, Mahiri Özyün

(d. 01.07.1869 / ö. 10.04.1944)
âşık, çiftçi, çoban
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Mahiri Özyün, nüfus kayıtlarına göre 1 Temmuz 1869’da Erzurum'un Şenkaya ilçesinde dünyaya gelmiştir. Eski adı Örtülü olan ve 1946 yılında ilçe statüsüne kavuşan Şenkaya ilçesinin Yukarı Mahalle nüfusuna kayıtlıdır. Baba adı Mustafa, ana adı Pero’dur. Oltu Havzası Şairleri (Vural 2012: 74-78), adıyla yayımlanan kitap dışında hakkında basılı eserlerde bilgi bulunmamaktadır. Ancak, şiirlerindeki mizahî söyleyişten dolayı Şenkaya’da belli bir yaşın üstündeki pek çok kişi Mahirî ismini tebessüm ederek hatırlamaktadır. Yanlışları çekinmeden hicveden Mahirî’nin, zaman zaman muaşeret kurallarını zorlayan ve argoya kaçan söylemleri olsa da söyledikleri, etrafında yadırganmayan ve hatta aranan biridir. Halk arasında “Mahirî Baba” olarak anılmaktadır (Vural 2009; Vural 2012: 74-78). 1850'de Artvin’in Yusufeli ilçesine bağlı İbhan (İnanlı) köyünde dünyaya gelmiş, 1914 yılında ise Erzurum’un Uzundere ilçesine bağlı Cevizli (Hatka) köyünde vefat etmiş, mezarı da bu köyde bulunan Âşık Mahirî (Vural 2012: 50-51) ile aynı dönemde yaşamıştır. İsim benzerliğinden, aynı çevrede ve aynı dönemde yaşamış olmalarından dolayı bu iki âşık, zaman zaman birbirine karıştırılmaktadır. Aynı coğrafyada, yaklaşık olarak aynı zaman dilimi içinde yaşayan bu şairleri birbirinden ayıran en belirleyici vasıf, Yusufelili Mahirî’nin gezgin bir âşık olmasına karşılık, Şenkayalı Mahirî’nin yaşadığı çevreden dışarı çıkmamış olmasıdır. Aslen, Artvin’in Yusufeli ilçesinin Zor (Esenyaka) köyünden olup 1886 yılında bu köyde dünyaya gelen, 1938 yılından itibaren de Şenkaya’da bir müddet imamlık yapan Şair Huzûrî (1886-1951), (Gökalp 2001: 42) ile aynı muhitte, Örtülü (Şenkaya)’da bulunmuştur. Mahirî'nin Huzûrî ile karşılaşmalarına dair yazılı bilgi ve belge tespit edilememiştir. Ancak, Şenkayalı Tahsin Eyüboğlu (Vural 2009), yörede âşık ve ehl-i dil olarak tanınan Mahirî’nin, şair Huzûrî ile aynı meclislerde defalarca bulunmuş olabileceğinden bahsetmiştir. Mahirî, İlk hanımı vefat ettiği için ikinci kez evlenir. Ömrü yoksulluk ve sıkıntılar içinde geçer. Şenkaya’da yıllarca çobanlık eden Mahirî, nüfus kayıtlarına göre, 10 Nisan 1944 tarihinde Şenkaya’da vefat etmiştir. Mezarı Şenkaya’dadır (Vural 2009; Vural 2012: 74-78).

Saza hakimiyeti olmayan ancak, şiirlerini irticalen (doğaçlama) söyleyen Mahirî’nin pek çok şiiri yazılı kaynaklara geçmediği için zaman içinde unutulmuştur. Unutulmadan bugüne kadar ulaşan şiirleri değerlendirildiğinde, Mahirî’nin halk şiiri kurallarını bildiği, şiirin inceliklerine hâkim olduğu görülür. Eldeki şiirleri daha çok 7,8 ve 11’li hece ölçüsüyle söylenmiştir. Şiirleri, konuları bakımından hayatın gülünç taraflarını alaya alan yergi ve hiciv ağırlıklıdır. Birçok şiiri, anlık olaylara karşı irticalen söylenmiş, Karadeniz yöresinde “Atma Türkü”, Şenkaya ve çevresinde ise “Karşı-Beri” olarak ifade edilen yine yergi ve hiciv temalı dörtlüklerdir. Mahirî, çevresindeki olaylara kayıtsız kalmamış, gördüğü aksaklıkları, komiklikleri kendine mahsus alaycı, sade bir söyleyişle dile getirmiştir. Şahit olduğu terslikleri ifade ederken yeri geldiğinde kendisiyle dalga geçmekten de kaçınmaz. Hatta, fazla maharetli olmayan ikinci hanımı ile ilgili serzenişlerini de zaman zaman dile getirmiş, hanımının durumuna göndermeler yaptığı dörtlüklerinde kendini de hicvetmekten geri durmamıştır. Tüm yoksulluğuna rağmen, dünyayı ve hayatı ciddiye almayan alaycı tavrı, şiirlerinin en belirgin özelliğidir. Dünya malını fazla önemsemediğine dair hakkında anlatılanlar ve söylediği şiirleri bulunmaktadır (Vural 2012: 50-51). Şiirlerinde ön plana çıkan eleştirel söyleyiş, bir müddet aynı muhitte bulundukları, “Ters Öğüt Destanı” adlı ünlü şiiriyle de edebiyat dünyasında tanınan şair Huzurî’den de etkilenmiş olma ihtimalini akla getirmektedir.

Kaynakça

Gökalp, Mehmet (2001). Şair Keşfî ve Âşık Huzurî. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme genel Müdürlüğü Yayınları.

Tahsin Eyüboğlu, 1935 Şenkaya doğumlu, yüksekokul mezunu, emekli memur, şair [Temel Vural tarafından 09.07.2009 tarihinde Şenkaya’da yapılan görüşme. Görüşmelerin ses kaydı ve deşifre edilmiş metinler Temel Vural'ın arşivindedir ].

Vural, Temel (2012). Sümmânî'den Günümüze Oltu Havzası Şairleri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: TEMEL VURAL
Yayın Tarihi: 07.06.2019
Güncelleme Tarihi: 11.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmetd. 1847 - ö. 1927Doğum YeriGörüntüle
2NOKSANÎ, Erzurumlud. ? - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3LEBÎB, Şeyh Seyyid Mahmûd Efendid. ? - ö. 1737Doğum YeriGörüntüle
4KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmetd. 1847 - ö. 1927Doğum YılıGörüntüle
5NOKSANÎ, Erzurumlud. ? - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6LEBÎB, Şeyh Seyyid Mahmûd Efendid. ? - ö. 1737Doğum YılıGörüntüle
7KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmetd. 1847 - ö. 1927Ölüm YılıGörüntüle
8NOKSANÎ, Erzurumlud. ? - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9LEBÎB, Şeyh Seyyid Mahmûd Efendid. ? - ö. 1737Ölüm YılıGörüntüle
10KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmetd. 1847 - ö. 1927MeslekGörüntüle
11NOKSANÎ, Erzurumlud. ? - ö. ?MeslekGörüntüle
12LEBÎB, Şeyh Seyyid Mahmûd Efendid. ? - ö. 1737MeslekGörüntüle
13KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmetd. 1847 - ö. 1927Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14NOKSANÎ, Erzurumlud. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15LEBÎB, Şeyh Seyyid Mahmûd Efendid. ? - ö. 1737Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16KELAMÎ/GÖLLETLİ KELAMİ BABA, Ahmetd. 1847 - ö. 1927Madde AdıGörüntüle
17NOKSANÎ, Erzurumlud. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18LEBÎB, Şeyh Seyyid Mahmûd Efendid. ? - ö. 1737Madde AdıGörüntüle