ŞİVĞA, Luka Beridze

(d. 1838 / ö. 1906)
çiftçi, âşık
(Âşık / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Âşık Şivğa adıyla tanınan ve "Aşıg Şivğa", "Şivğa", "Gul Şivğa", "Biçara Şivğa" ve "Şivğayi" mahlaslarını kullanan Luka Beridze, Gürcistan'ın Ahıska şehrinde 1838 yılında doğmuştur. Babası Âşık Ruhani (İoseb - Mose Beridze) ve kardeşleri Niko Beridze (Karagöz) ve Pavle Beridze de âşıktır. Beş çocuklu Beridzelerin üçüncüs Şiğva, Gürcü âşıkların içinde en yeteneklisi olarak şöhret yapar. Küçük yaşlarda çobanlığa başlayan âşığın okuma yazması yoktur. Akrabası Zahariya Gvaramadze (Âşık Müşkül)'den saz çalmayı öğrenir. Geçim kaynağı çiftçilik ve âşıklıktır. Âşıklıktaki yeteneği onun düğünlere çağrılmasını ve bol bahşiş kazanmasını sağlar. Türkçe ve Gürcüce şiirler söyleyebilmektedir.

Zayıf ve çelimsiz bedeni ile âşıklık alanında yaptığı yükseliş kardeşlerinin kıskançlığına neden olur. Kardeşleri onu korkutarak sürgün eder. Şivğa, Ahıska şehrinin Prtena köyüne yerleşir. Âşık hakkında en değerli bilgiler, diğer bölge âşıkları üzerinde yaptığı çalışmalarıyla da bilinen Valeh Hacılar'a aittir ve onun arşivinde bulunur. Ömrü yoksulluk ve kahır içinde geçen ve 1906 yılında Prtena'da vefat eden âşığın mezarı bu köyde bulunur.

Âşıklık mesleğini ve geleneğini çevresindeki saz ve söz meclislerinden ve babasından öğrenir. İlk âşıklık imtihanını Çıldırlı Âşık Şenlik'in de öğrencisi olan Ermeni asıllı Âşık Civani'ye karşı verir. Rivayete göre bu karşılaşmadan çok hoşlanan Civani, Şivğa'yı kendi ustası Âşık Şenlik ile tanıştırır. Şivğa'yı çok beğenen ve ona ustalık icazeti veren Âşık Şenlik, Şivğa'ya bir de at bağışlar.

Şivğa'nın güçlü bir hafızası ve kuvvetli irticali vardır. Bölgedeki Türk ve diğer milletlere mensup âşıklar ile meydan kurup atışma yaptıkları da bilinir. Âşık edebiyatı tür ve şekillerinin tamamına yakınında ürün veren âşık, bölgede bilinen âşık hava / makamlarını başarıyla icra eder. İki bin civarında şiiri olan âşığın şiirlerinden elli kadarını Valeh Hacılar derleyip yayımlar. Kendisine ait bir hikâyesi olmasa da bilinen hikâyeleri saz ve söz meclislerinde anlattığı söylenir. Azerbaycan Türkçesi ile eserler veren Şivğa'nın işlediği konular klasik âşık edebiyatının ortak konularıdır. Âşık bir alanda yoğunlaşmayıp hemen her konuda eser verir. Bu konular arasında yurt ve coğrafya sevgisi, zamandan şikâyet, feleğe sitem, fakirlik, güzellere övgü, kardeşlerine küskünlük ve din olduğu söylenebilir. Benzetme unsurlarını küçük yaşlarda yapmış olduğu çobanlık nedeniyle tabiat unsurlarından, geleneksel sözlü kültür içinde öğrendiği dinî ve hikemî unsurlardan ve zenginlik alameti sayılan gayrimenkuller ile şehirlerden seçer. Sevgiliyi tarif ve tasvirleri klasik âşık edebiyatında olduğu gibi kalıplaşır.

Çok sayıda çırak yetiştirdiği bilinen âşığın çırağı olan Koteliyalı Sefil Lado (Vladimir Beruaşvili), Şivğa'nın ardından vefa gösterip "Şivğayi" şirini yazar. Bu şiirin, âşığın şöhretini çok uygun şekilde ifade ettiği söylenebilir.

Kaynakça

Hacılar, Valeh (2007). Türk Dilli Gürcü, Yunan ve Aysoru Aşıq - Şairleri. Bakü: Seda Neşriyatı.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. ERDOĞAN ALTINKAYNAK
Yayın Tarihi: 28.07.2018
Güncelleme Tarihi: 12.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ZİYYEDİN HÜSEYN OĞLU İSMAYILOVd. 1927 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2SEFİLÎ/ KOBLIYANLI SEFİLÎ, Mehmet Efendid. 1870 ? - ö. 1937 ?Doğum YeriGörüntüle
3SADAHLI/MEHEMMED SADAHLI/MEHEMMED, Mehemmed Tanrıverdioğlu Memmedovd. 1930 - ö. 26.03.2016Doğum YeriGörüntüle
4HÜSNÎ, Süleymân Hüsnî Paşad. 1838 - ö. 1890Doğum YılıGörüntüle
5ÂGÂHÎd. 1838 - ö. 1903Doğum YılıGörüntüle
6ZEVKÎ/CELÂL, Recâ‘î-zâde Mehmed Celâl Beyd. 1838 - ö. 1882Doğum YılıGörüntüle
7GÂLİB, Çivici-zâded. 1876 - ö. 1906Ölüm YılıGörüntüle
8HÂLİD, Hasan Hâlid Efendid. 1845 - ö. 1906Ölüm YılıGörüntüle
9NÂKÂMd. 1839 - ö. 1906Ölüm YılıGörüntüle
10GÜLLÜHANd. 1925-1930 - ö. ?MeslekGörüntüle
11MEMMED SULTANOVd. 1897 - ö. 1971MeslekGörüntüle
12ABBAS BEHLÜL-ZÂDEd. 1941 - ö. ?MeslekGörüntüle
13EHMED SADAHLId. 1931 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14KULAM HÜSEYN ESEDOVd. ? - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15NURETTİN KURBANOVd. 1940 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ANDELÎBd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17EBULFEYZ, Ebulfeyz İbadiyand. 1971 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18SEVDANURd. ? - ö. ?Madde AdıGörüntüle