Madde Detay

Kastamonu’nun Tosya ilçesinde doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Mustafa’dır. Küçük Mustafa Çelebi olarak tanındı. Tosya’da doğduğu için Tûsî mahlasını kullandı. Medrese öğrenimi görerek Arab-zâde Efendi’den mülâzım oldu. Kırk akçelik medreselerde müderrislik yaptıktan sonra Zilkade 982/Şubat-Mart 1575’te Bursa’daki Yıldırım Han Medresesi’ne müderris olarak atandı. Sonra sırasıyla Şaban 988/Eylül-Ekim 1580’de Şah Sultan, Şaban 990/Ağustos-Eylül 1582’de Hankâh, Safer 991/Şubat-Mart 1583’te Hasekî, Zilhicce 991/Aralık 1583’te Sahn, Şevval 995/Eylül-Ekim 1587’de Sultan Selim-i Kadim ve Cemâziyelâhır 997/Nisan-Mayıs 1589’da Süleymaniye medreselerinden birine müderris oldu. Muharrem 1000/Ekim-Kasım 1591’de Şam kadılığına atandı. Cemâziyelâhır 1001/Mart-Nisan 1593’te Mekke kadısı oldu. Rebiyülevvel 1003/Kasım-Aralık 1594’te görevine son verildi. 13 Şevval 1004/10 Haziran 1596’da vefat etti. İstanbul’da Kurşunlu Türbesi’nde medfundur. Özellikle latifeleri ile tanınan birisiydi. Nev’îzâde Atâî (Özcan 1989: 400)’ye göre ilim ve irfanıyla meşhur, âlim, âmil, kâmil ve şâmil idi.

Eserleri şunlardır:

1. Ahlâkü’s-Saltana: Ahlâka dair bir eserdir (Sungurhan-Eyduran 2009: 292; Mehmed Tâhir 2000: 414).

2. Risâle-i Selciyye: Manzûm bir eserdir (Sungurhan-Eyduran 2009: 292; Mehmed Tâhir 2000: 414).

Hasan Çelebi (Sungurhan-Eyduran 2009: 292-293)’ye göre bu eserlerinden başka çeşitli risaleleri de bulunan Tûsî’nin özellikle Hâce Efendi övgüsünde kaleme aldığı kasidesi çok güzeldir.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 1179.

Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 414.

Cunbur, Müjgân (2007). “Tûsî”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 364.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 304.

Kurnaz, Cemâl, M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 593.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Nev’îzâde Atâî Şakaik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri-Hadaikü’l-Hakaik Fî Tekmileti’ş-Şakaik. İstanbul: Çağrı Yay. 399-400.

Sungurhan-Eyduran, Aysun (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. Ankara: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 20.06.2014]. 292-293.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1986). C. 6. “Mustafa Tûsî Efendi” (Küçük). İstanbul: Dergâh Yay. 459.

Şi‘r (Kaside)

Bir gice togdı gördüm mâh-ı nihân sa’dı

Çekmiş felek nikâba mihr-i cihân sa’dı

Encüm-i sipâhi konmış tolu hep menâzil

Tâk-ı sipihre çıkmış gör Ferkadân-ı sa’dı

Şemşîr-i Mirrih ile göklerde sa’d-ı zâbih

Kurbân idinmek ister sevr-i jiyân sa’dı

İtmiş benât-ı na’şa takrîr-i kutb-ı râzı

Dâmâd idinmek ister Keyvân-ı tüvân sa’dı

Yazmış debîr-i hikmet inşâ menâzırında

Hâce-i Cihân devlet devlet-nişân-ı sa’dı

Sungurhan-Eyduran, Aysun (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. Ankara: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 20.06.2014]. 293.