Madde Detay

İlk dönem şair tezkirelerinde ismine rastlanmamıştır. Şiirlerinde Yahyaoğlu adını/mahlasını kullanmıştır. Divan şiirinin başlangıç dönemi şairlerinden Hatiboğlu, Kemaloğlu, Hasanoğlu, Boyacıoğlu gibi “oğlu” ifadesiyle biten isim kullanması onun da başlangıç dönemi şairlerinden olduğunu düşündürür. “Egerçi yitdi yaşum ucına vü pîr oldum” mısraından ömrün ileri yaşlarını gördüğü söylenebilir. Bir şiirinde canı ve gönlünün mülazım Mustafa katında olduğunu söylemesinden -“Lâ-cerem Yahy’oglınun cân u dili/Ki mülâzım Mustafâ katındadur” (vr. 65a)- bu kimse ile yakınlığı olduğu anlaşılmaktadır. Osmanlıda “mülazım” sıfatı askeriye yahut ilmiye sınıfından olan kimselere verilen bir ünvandır. Bu beyit, onun bu iki sınıftan birine mensup olma ihtimalini de akla getirir. Şairin doğum ve ölüm tarihi bilinmemekle birlikte; şiirlerinin bulunduğu divan mecmuasının kapsadığı yüzyıllar, şiirlerindeki Türkçe kelime kadrosu, ek özellikleri (kancaru, bigi, kaçan, biti, ıldız, el uruban, turuban, çıkısar, vb.) ve mahlası dikkate alındığında 14.yy’ın ikinci yarısı ile 15.yy’ın ilk yarısında yaşadığı söylenebilir.

Yahyaoğlu’nun erken dönem nazire mecmualarından Câmi'ü’n-Nezâ'ir’de iki, Mecmû'atü’n-Nezâ'ir’de dört tane olmak üzere toplam altı gazeli elimizde bulunmaktaydı. Son yıllarda yapılan araştırmaların birinde (Ersoy-Ay: 2017) Medine Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesi’nde 251/811 numarada kayıtlı bir divan mecmuası içinde Yahyaoğlu’nun yeni şiirleri tespit edilmiştir. Mecmû'a-ı Devâvîn adıyla kayıtlı 96 varaklık yazmanın ana metninde Şeyhî (öl.1431)’nin, sayfa kenarlarında ise İvazpaşazâde Atayî (öl.1437), Hoca Dehhânî (öl.1401’den önce), Yahyaoğlu, Ahmedî (öl.1412-1413), Hassân (ö.15.yy’ın başı), İznikli Hümâmî (15.yy’ın ilk yarısı) ve Ahmed-i Dâî (öl.1421’den sonra)’nin şiirleri mevcuttur. Yahyaoğlu’nun tamamı gazel nazım biçimiyle yazılmış 51 şiiri, mecmuanın 58b-73b varakları arasında bulunmaktadır. Bu şiirlerden dört tanesi daha evvel nazire mecmualarında yayınlanmış şiirlerdir. Divanında olmayıp da adı geçen nazire mecmualarında bulunan diğer üç şiiriyle birlikte elimizdeki toplam şiir sayısı 54’e ulaşmıştır.

Âşıkâne bir üslupla yazdığı gazellerinin ana mevzusu sevgili ve onun güzelliğidir. Şiirlerinin tamamında aruz veznini kullanan şair, aruzun kısa kalıpları yanında uzun kalıplarını da tercih etmiştir. İlk dönem şiirlerinde Türkçe kelimelerde yapılan imâleler dışında aruz kusuru neredeyse hiç yoktur. Dilinde Arapça ve Farsça kelimeler yoğun olmadığı gibi bu dillerdeki tamlamalar bakımından da oldukça sadedir. Altta örnek olarak alınan “dilersin itmegil” redifli şiiri Nesîmî’ye naziredir (Ertek Morkoç 2003:1214).  

Ay Say, Ümran (2021). “Klasik Türk Şiirinin Başlangıç Dönemi Şairlerinden Yahyâoğlu ve Divançesi”. KÜLTÜRK Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 3: 11-63.

Canpolat, Mustafa (1982). Mecmû'atü’n-Nezâ'ir. Ankara: TDK Yay.

Ersoy, Ersen-Ümran Ay (2017). Hoca Dehhânî Divanı. Ankara: TÜBA Yay.

Ertek Morkoç, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemal’in Câmiü’n-Nezâir’i I. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Mecmû'a-ı Devâvîn. Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesi, n. 251/811.

Gazel

Sen seni benden nihân itmek dilersin itmegil

Gönlüm aldun kasd-ı cân itmek dilersin itmegil

Ömrümün sermâyesi ne kim yolunda harc olur

Assısuz çok çok ziyân itmek dilersin itmegil

Ben var iken ne revâdur degme bir ebterleri

Gamzen okına nişân itmek dilersin itmegil

Hasret ü derd ü belâ vü âh ile kapundan uş

Su bigi bini revân itmek dilersin itmegil

Hayr u şerden biz ikinün arasında olanı

Bir gey ulu dâsıtân itmek dilersin itmegil

Dostlıkda var mıdur kim bini gamgîn eyleyip

Düşmenümi şâdmân itmek dilersin itmegil

Bencileyin her cefâyı Yahyaoglına müdâm

Korkmayuban Tengriden itmek dilersin itmegil 

(Ay Say, Ümran (2021). “Klasik Türk Şiirinin Başlangıç Dönemi Şairlerinden Yahyâoğlu ve Divançesi”. KÜLTÜRK Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 3: 11-63. 26-27).

Gazel

Göreliden seni bu çagunda

Öpesüm geldi çak dudagunda

Beni esrük gözün humâr kılur

Toluyiken süci kabagunda

Lâle üstine sâye salmag içün

Sünbülün seyr ider yanagunda

Çün yüzün öpmege elüm irmez

Ko ki bir baş koyam ayagunda

Şol iki anberîn müselsel zülf

Uş yaraşmaz mı sol u sagunda

Rahm kıl Yahyaoglı miskîne

Kibr eger yog ise dumagunda

(Ay Say, Ümran (2021). “Klasik Türk Şiirinin Başlangıç Dönemi Şairlerinden Yahyâoğlu ve Divançesi”. KÜLTÜRK Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 3: 33-63. 32.)