Madde Detay

Hakkında kaynaklarda çok az bilgi verilen Abîrî mahlaslı Mevlevî şairin asıl adı Feyzullâh'tır. Feyzullâh el-Mevlevî olarak tanınmaktadır. Keşfü’z-Zunûn Zeyli’ne göre Rumî (Anadolulu)’dir (Çetin 2008: 97). Mecelletü’n-Nisâb (Müstakîm-zâde 2000: vr. 312b) ve Tuhfe-i Nâilî’de (Kurnaz-Tatçı 2001: 648) ona birer cümleyle yer verilmiştir. Bu kaynaklarda belirtildiğine göre Feyzullâh Abîrî Dede, Sultân II. Murâd Han zamanında yaşamıştır. Ancak Çetin (2008: 96, 104-105) şairin; “Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 4489”da Efdâliyyet-i Nebiyyinâ Muhammed (s.a.s.) alâ Sâ’iri’l-Enbiyâ adıyla kayıtlı mesnevîsinin ebcedle 1032/1622-3 olan telif kaydına dayanarak Sultân IV. Murâd döneminde (sal. 1623-1640) yaşadığını belirlemiştir. Abîrî’nin bu manzumesinin Kenzü’l-Esrâr’ında adını andığı Medh-i Resûlu’llâh’ı olduğunu da eklemiştir. Şairin diğer eseri Kenzü’l-Esrâr adını taşımaktadır. Yaklaşık 5500 beyitten oluşan dinî-tasavvufî nitelikli bu Türkçe mesnevînin tek nüshası “Millî Kütüphane Cebeci İlçe Halk Kütüphanesi Yz. A 6”da kayıtlıdır. Çetin (2008: 105-106)’e göre sonundaki 1035/1625-6 tarihine bakılırsa nüsha muhtemelen müellifin kaleminden çıkmıştır. Manzumelerine bakarak Abîrî’nin, divan edebiyatının kelime ve hayal dünyasına hâkim, akıcı şiirler yazan bir şair olduğunu söylemek mümkündür.

Abîrî. Kenzü’l-Esrâr. Millî Kütüphane Cebeci İlçe Halk Kütüphanesi Yz. A 6.

Abîrî. Efdâliyyet-i Nebiyyinâ Muhammed (s.a.s.) alâ Sâ’iri’l-Enbiyâ. Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 4489.

Açık, Nilgün (2002). Divan Edebiyatında Mevlevîlik Etkisi ve Mevlevî Şairler. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 

Çetin, Abdülbaki (2008). “XVII. Yüzyıl Mevlevî Şairlerinden Abîrî ve İki Eseri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (38): 95-110.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî - Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Müstakîm-zâde Süleymân Sa’deddin Efendî (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Neseb ve’l-Künâ ve’l-Elkâb (Süleymaniye Kütüphanesi. Halet Efendi. No. 628 -Tıpkıbasım). Ankara: KB Yay.

Yaltkaya, Şerefeddin, R. Bilge (hzl.) (1971). Bağdatlı İsmail Paşa, Îzâhu’l-Meknûn fi’z-Zeyl alâ Kesfi’z-Zunûn an Esâmi’l-Kutub ve’l-Funûn. C. II. İstanbul: MEB Yay.

Gazel

Her dü âlemde dilersen olasın berhur-dâr

Dürr-i Monlâ’yı bütün âleme virme zînhâr

Çeşm-i ma’nî açagör dilde safâ kesb eyle

Gör ne dürler ola bu bahr-ı ma’ânîde kenâr

Âlem-i vahdete ir ışkıla cevlân eyle

Bil hakâyıkda hakîkat neyimiş âhir-i kâr

Kîl ü kâl itme bu ma’nîde sakın münkirle

İstimâ’ itmez o dürr olsa sözün itme nisâr

Seni her dem gözedür pîrün Abîrî yime gam

İlde nen var çek el Hakk’ıla ol leyl ü nehâr

(Abîrî. Kenzü’l-Esrâr. Millî Kütüphane Cebeci İlçe Halk Kütüphanesi Yz. A 6. vr. 206b.)