Madde Detay

On yedinci yüzyılda bir grup saz şairi vardır ki bunlar, genellikle askeri sınıf arasında yetişmiş, Osmanlı İmparatorluğu’nun denizde ve karada gerçekleştirdiği savaşlara katılmışlardır. Onlar hakkında ancak katıldıkları büyük vakalarla alakalı yazmış oldukları manzumeler aracılığıyla bilgi edinilebilir. On yedinci yüzyıl saz şairlerinden olan Âşık’la ilgili bilgiye de yazdığı veya söylediği manzumelerden yola çıkılarak ulaşılabilir. Bu bağlamda, Dördüncü Murad’ın musahibi Musa Çelebi’nin zorbalar tarafından katli (1631) üzerine yazdığı bir ağıt ve Girit seferi (1645) hakkındaki bazı şiirlerinden hareketle Âşık’ın yaşadığı dönem tespit edilir. Girit seferini konu edinen şiirleri, âşığın yeniçeri ocağında yetişmiş olma ihtimalini kuvvetlendirir. Ayrıca bir manzumesinde Kul Âşık mahlasını kullanmış olması, yeniçerilerin de padişaha bağlılıklarını bildirmek amacıyla Kul lakabını aldıkları düşünüldüğünde, bu ihtimali güçlendirmektedir. Dördüncü Murad’ın Âşık’ın bir manzumesine nazire yazması şairin saraya yakın bir sanatçı olduğunu da göstermektedir.

Aşk ve yiğitlik konularında şiirler söylemiş olan Âşık, genellikle koşma, semai ve türkü örnekleri vermiştir. Bu özellikleri onun halk zevkine daha yakın bir saz şairi olduğunu gösterir. Çağdaşlarına göre divan edebiyatı etkisinden oldukça uzak kalmış, şiirlerinde samimi bir üslup takındığı, duygularını içtenlikle dile getirdiği ve çağdaşlarına nazaran lisanını yabancı unsurlardan temiz tuttuğu için yaşadığı dönemde hatırı sayılır bir üne kavuşmuştur. Bununla birlikte Kuloğlu, Kul Mustafa, Gevheri, Âşık Ömer, Karacaoğlan ve Âşık Hasan gibi on yedinci yüzyılda yetişen ünlü âşıkların Âşık’ın şiirlerine yaptıkları nazireler, onun etkisini gözler önünde sermektedir. Genellikle hecenin 8, 11 ve 15’li ölçülerini kullanan şairin türkü olarak bestelenmiş şiirleri de mevcuttur.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1933). XVII nci Asır Sazşairlerinden Âşık. İstanbul: Semih Lütfi: Sühulet Kütüphanesi.

Köprülü, M. Fuad (2004). Saz Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.

Öztelli, Cahit (1955). Halk Şiiri XIV-XVII Yüzyıllar. İstanbul: Varlık Yay.

Sevengil, Refik Ahmet (1965). Yüzyıllar Boyunca Halk Şairleri. İstanbul: Atlas Kitabevi.

Varsağı

Kuğumu yâre gönderdim

Kuğum eğlendi gelmedi

Selâmetle gelür derdim

Mûsa’m eğlendi gelmedi

Ne hâlet geldi serine

Mecnun mu oldu birine

Âşık m’oldu bir birine

Mûsa’m eğlendi gelmedi

İştiyâkım hadden aştı

Hasretiyle ciğer pişti

Eşinden ayrı mı düştü

Mûsa’m eğlendi gelmedi

Âşık der ki acep hâl oldu

Yâd avcıya şikâr m’oldu

Bizden gayri yâr mı buldu

Musa’m eğlendi gelmedi

Ergun, Sadettin Nüzhet (1933). XVII nci asır Sazşairlerinden Âşık, İstanbul: Semih Lütfi: Sühulet Kütüpanesi. 49.