Madde Detay

Kayserilidir. Asıl adı bazı kaynaklara göre Mehmed, bazılarına göre Abdullah, bazılarına göre ise Abdurrahman’dır. Kayseri’nin meşhur müftüsü Karabaş Efendi namıyla tanınan Ali Nisârî Efendi’nin oğludur. Sadettin Nüzhet Ergun, Ahmed Remzi Akyürek’in bugün akıbetinin meçhul olan Kayseri Şairleri adlı eserinden naklen Belîğ’in “Kale Mahallesi’nden yahud Hisarcık Köyü’nden veya Develi Karahisarı’ndan zuhûr etmiş bir zât olması hâtıra gelir.” demektedir. 1115/1703 senesi sonlarında İstanbul’a gelip Sultan Mehmed Camii medreselerinden birinde kalmaya başladı. Sâlim Tezkiresi’nin yazıldığında (1134/1721) henüz hayatta olan şairin, İstanbul’a gelişinden ölümüne kadar olan hayatı hakkında kaynaklarda bilgi verilmemiştir. Belîğ’in adı gibi ölüm tarihi de ihtilaflıdır. Şairin vefatıyla ilgili 1119’dan 1167’ye varana kadar bir çok tarih verilmektedir. Ancak Ramiz Tezkiresi’nde yer alan tarih manzumesindeki 1157/1744-45 tarihinin doğru olduğu görüşü hâkimdir.

Belîğ'in Dîvânçe  ve Menkıbe-i Ali Nisârî olmak üzere iki eseri vardır.  

1. Dîvânçe: Belîğ’in bilinen tek nüshası Millî Kütüphane Yz. FB. 268 numarada kayıtlıdır. Aradan bir çok varağı kopmuş, 25 varaklık bir eser olan Dîvânçe M. Fatih Köksal tarafından bilim âlemine tanıtılmış (Köksal 1998a) , bilahare yayımlanmıştır (Güven 2001).

2. Menkıbe-i Ali Nisârî:  Belîğ’in, atalarının isimlerini saydıktan sonra Semerkand’dan Anadolu’ya gelişlerini ve babası Ali Nisârî’nin hayatını teferruatıyla anlattığı mesnevi tarzında yazılmış bir risaledir. 250 beyit civarındaki bu risalenin iki nüshası Millî Kütüphane’de Yz.A 4059 (vr.147a-150a) ve Yz. FB. 463 numarada (vr. 1b-18a) kayıtlıdır.

Belîğ’in hem edebî yönüyle, hem de kişiliğiyle ilgili olarak tezkire yazarı Sâlim’in görüşleri çok menfîdir. Bunda, Sâlim ile Belîğ’in babalarının şeyhülislamlık makamının iki talibi olmasının rolü olduğu anlaşılmaktadır. Zira Râmiz, Sâlim’in bu menfi görüşlerine katılmaz. Sâlim’in şaire olan gönül kırgınlığı ve küskünlüğü sebebiyle onu hicvettiğini, insafın onun şiirinin hakkını vermeyi gerektirdiğini ifade eden Râmiz, bu gözle bakılınca da Belîğ’in eski tarz üzere güzel, nükteli sözler söylemeye muktedir bir şair olduğunu belirtir. Belîğ’in hem edebî yönüyle, hem de kişiliğiyle ilgili olarak tezkire yazarı Sâlim’in görüşleri çok menfîdir. Bunda, Sâlim ile Belîğ’in babalarının şeyhülislamlık makamının iki talibi olmasının rolü olduğu anlaşılmaktadır. Zira Râmiz, Sâlim’in bu menfi görüşlerine katılmaz. Sâlim’in şaire olan gönül kırgınlığı ve küskünlüğü sebebiyle onu hicvettiğini, insafın onun şiirinin hakkını vermeyi gerektirdiğini ifade eden Râmiz, bu gözle bakılınca da Belîğ’in eski tarz üzere güzel, nükteli sözler söylemeye muktedir bir şair olduğunu belirtir. 

Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C.2. İstanbul. 45.

Diriöz, Meserret ve Haydar Ali Diriöz (hzl.) (1991). Ahmed Nazif, Kayseri Meşhurları. Kayseri. 36.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: AKM Yay. 39.

Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C.2. 816.

Güven, Ahmet Emin (2001). Şair Beliğ Abdurrahman Hilmi bin Ali Nisârî Kayserili. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay. 

Kalkan, Emir (1988). Çağlar Boyunca Kayseri Şairleri. Kayseri. 18-19.

Karabulut, Ali Rıza (1984?). Kayseri’de Meşhur Mutasavvıflar. Kayseri. 227-230.  

Köksal, M. Fatih (2002). “Belîğ”.  Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: AKM Yay. 223.

Köksal, M. Fatih (1998b). “Kayserili Divan Şairi Belîğ ve Bilinmeyen Divançesi”. Erciyes 21(244):14-16.

Köksal, M. Fatih (1998a). Kayserili Divan Şairleri. Kayseri: Geçit Yay. 94-106.

Köksal, M. Fatih (2002). “Kayserili Belîğ Divançesi Yayımlandı (mı)?”. Bilge Dergisi 32: 65-73.

Kum, Naci (1947). “Ali Nisârî Efendi Menkıbesi”. Erciyes (Kayseri Halkevi Dergisi) 50: 9-11 ve 51: 9-13.

Kum, Naci (1947). "Kayseri Hakkında Notlar Vesikalar”. Erciyes (Kayseri Halkevi Dergisi) 5 (52):11-13.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001).  Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî - Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 402.

Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmanî. C.2. Matbaa-i Âmire. İstanbul. 25.

Sâlim. Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi. Nr. 979. vr. 68b-69a.

Satoğlu Abdullah (1970). Kayseri Şairleri. Ankara. 36-38.

Şeyhülislâm Es’ad Efendi. Bağçe-i Safâ-endûz. Süleymaniye Kütüphanesi. Es’ad Efendi. İlâve Nr.4040. vr. 25b.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). “Belîğ”. C.1. İstanbul: Dergâh Yay. 391.

Gazel 

Bana nâ-mihribân ağyâra yârim mihribân olmış

Benüm ârâmım alup illere ârâm-ı cân olmış

Gönül âsân sanurdı bâr-ı aşkın ol kaşı yânın

Çeküp bildüm ki şimdi kâmet-i sabrım kemân olmış

Bu şirretler bana âşûb-ı devrândan gelüp dirdim

Çü fehm itdim ana bâ’is o âşûb-ı zamân olmış

Değüldür bu dil-i vîrânede zahm içre peykânlar

Belâ murgânıdır kim ana zahmum âşiyân olmış

Esîr itmek gönül tıflını evvel kâne esheldür

Ki merdüm saydına her biri bir sâhib-kırân olmış

Tenimde bî-‘aded dâğımla gönlüm eğlerem zîrâ

Ki her biri anın bir aşk-ı dilberden nişân olmış

Belîğâ gerçi itdim yâre derd-i aşkımı inkâr

Meğer kim mâcerâmız bir nigâh ile beyân olmış

(Köksal, M. Fatih (1998a). Kayserili Divan Şairleri. Kayseri: Geçit Yay. 15.)