Madde Detay

Ahmed Efendi "Çarhacı" diye tanınmıştır. Çarhacı, askeri bir kavram olarak Osmanlı Devleti'nde ordunun öncü kuvvetini oluşturan hafif süvari birliklerinden birinin adıdır. Çarhacılar askerlerin en iyilerinden seçilir ve çoğunlukla keşif hizmetinde kullanılırlardı. Sayıları 4500 civarında olan bu atlılar asıl ordunun 7-8 bin fersah önünde giderlerdi. Başlarında "çarhacı başı" denilen kumandan bulunurdu. Çarhacıların yaptığı talime çarha, savaşlarına çarha cengi, kullandıkları topa da çarha topu denirdi. Çarha kelimesinin bir de Farsça "tekerlek" manası olup çarhacı "tekerlekçi" manasına gelir (Özcan 1993: 230). Buna göre Ahmed Efendi'nin tarikate intisabından evvel ordu mensubu bir asker, ya da tekerlek imal ya da tamir eden bir kimse olduğu düşünülebilir; ancak ondan söz eden kaynaklarda mesleği ile ilgili açık bir bilgi bulunmamaktadır. Şair, Muhyiddin-i Karahisarî kolundan Halvetî şeyhi Ferecikli Şa'ban Efendi'nin terbiyesinde yetişti. Şairin bu şeyhe ne zaman intisap ettiği ve sülûkünü hangi tarihte tamamladığı belli değildir. Şeyhi Ferecikli (Yunanistan-Trakya-Ferai) (Kiel 1995: 371-373) olduğuna göre kendisinin de bu bölgeden olduğu tahmin edilebilir. Şair sülûkünden sonra İstanbul-Sultanahmet-Cankurtaran'da Akbıyık Tekkesi'ne tayin edilmiştir. Tekke, kaynaklarda Çarhacı Ahmed Efendi Tekkesi olarak zikredilmektedir. Mescidiyle birlikte Akbıyık Sultan tarafından 869/1464'te yaptırılmıştır. Akbıyık Mescidi, İstanbul'un en eski mescidlerindendi ve şehrin en güneyinde olmasından "evvel-i kıble" veya "imâmü'l-mesâcid" olarak da anılmaktaydı. Zamanla harap hâle gelen tekkeyi Köprülü Fâzıl Ahmed Paşa (ö. 1676) ihya etmiş ve başına Ahmed Efendi'yi atamıştır. 19. yy.ın sonlarına doğru tekrar harap olan tekke, 20.yy.ın başlarında tamir görmüş, 1925'te tekkelerin kapatılmasından sonra terk edilmiş ve zamanla ortadan kalkmıştır. Tekkenin meşayıh listesi Çarhacı Ahmed Efendi ile başlar. Tekke, 1775'ten sonra Cerrahîye, 20. yy.ın başlarında ise Kadirîye tarikatine geçmiştir (Tanman 1989: 222-223). Çarhacı Ahmed Efendi 1080/1670 yılında vefat etmiş, Üsküdar'da Sakızağacı mevkiinde defnedilmiştir. Şairin mezar taşı yoktur (Ekinci 2013: 200).

Daha çok dinî-tasavvufî konularda şiirler yazdığını tahmin ettiğimiz şairin yalnızca 1 şiiri tespit edilebilmiştir.

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî, Vefeyât-ı Ayvansarâyî (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Buhara Yay.

Kara, Mustafa - Atlansoy, Kadir (hzl.) (1997). Mehmed Şemseddin, Yâdigâr-ı Şemsî: Bursa Dergâhları. Bursa: Uludağ Yay. 

Kiel, Machiel (1995). "Ferecik". İslâm Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 371-373.

Özcan, Abdülkadir (1993). "Çarhacı". İslâm Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 229-230.

Tanman, M. Baha (1989). "Akbıyık Mescidi ve Tekkesi". İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 222-223.

Tuman, Nail (2001). Tuhfe-i Nâilî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. I-II C. Ankara: Bizim Büro Yay.

Yılmaz, Hasan Kamil (1989). "Akbıyık Sultan". İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 223.

Eşit bî-nemâz olana

Ol yüce mevlâ ne demiş

Çıksun yerümden gögümden

Gayrı tanrı bulsun demiş

Çarhacı miskîn ne demiş

Bârîye şükr eyle demiş

Bu sözleri aceb demiş

Vây ne gâfildür bî-nemâz

Ekinci, Ramazan (hzl.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî, Vefeyât-ı Ayvansarâyî (İnceleme-Tenkitli Metin). İstanbul: Buhara Yay. 200.