Madde Detay

Ebu’l-hayr-ı Rûmî’nin hayatına ait az sayıdaki bilgi sadece eseri Saltuk-nâme’den elde edilmektedir. Fâtih Sultân Mehmed 878/1473’te Uzun Hasan üzerine sefere çıkarken eski bir geleneğe uyarak Şehzâde Cem’i Edirne’ye göndermiştir. Edirne’den Babadağı’na geçen Cem, Sarı Saltuk’un türbesini ziyaret etmiş ve buradaki dervişlerden Sarı Saltuk’un menkıbelerini dinlemiştir. Menkıbeleri çok beğenen şehzade, bunların derlenerek bir kitap hâline getirilmesi için Ebu’l-hayr-ı Rûmî’yi görevlendirmiştir. Ebu’l-hayr da yedi yıl boyunca Anadolu ve Rumeli’ni dolaşmış, Sarı Saltuk’un menkıbelerini derlemiş ve Saltuk-nâme’yi meydana getirmiştir. Bu bilgilerden, Ebu’l-hayr’ın Cem Sultân’ın maiyetinde bulunduğu ve eserini de büyük ihtimalle 885/1480’te tamamladığı anlaşılmaktadır.

 Mensur Türk destanlarından biri olan Saltuk-nâme, üç cilt olup XIII. yüzyıl alp erenlerinden Sarı Saltuk’un menkıbevi hayatını, savaşlarını ve kerametlerini konu almaktadır. Sarı Saltuk, Anadolu ve Rumeli’nin fethi sırasında gazalara katılan, kerametleriyle henüz hayatta iken efsanevî bir şahsiyet hâline gelen bir Türk kahramanıdır. Saltuk-nâme halkın konuştuğu dili esas alan sade bir nesirle yazılmıştır. Bunun yanında eseri dil ve üslup bakımından daha da önemli kılan husus, halk ağzından derlenerek yazıya geçirilmiş olmasıdır. Saltuk-nâme, içinde fazla arkaik kelime bulunmamakla beraber zengin bir söz varlığına sahiptir (Akalın 1994: 361). Eserde XV. yüzyıl Anadolu Türkçesinin söz varlığı, deyimlerle ve yer yer atasözleriyle süslenmiş bir üslupla kendisini göstermektedir. Halk tabirleri ve benzetmeler anlatımı daha da zenginleştirmiştir. Şükrü Haluk Akalın, Saltuk-nâme’nin birinci cildi üzerine doktora tezi hazırlamıştır (1987). Eserin ikinci ve üçüncü ciltleri de Akalın tarafından yayımlanmıştır (1988, 1990).

Akalın, Şükrü Haluk (1987). Saltuk-nâme I (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Akalın, Şükrü Haluk (hzl.) (1988). Ebü’l-Hayr-ı Rûmî, Saltuk-nâme II. Ankara: KTB Yay.

Akalın, Şükrü Haluk (hzl.) (1990). Ebü’l-Hayr-ı Rûmî, Saltuk-nâme III. Ankara: KTB Yay.

Akalın, Şükrü Haluk (1994). “Ebülhayr Rûmî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: TDV Yay. 360-362.

“Bir kimesne bulun kim bu Harcenevan tarafın ana virelüm, kâfirlere vara, gazâ ide, kâfirlerden ne alursa ol anun mülki ola.” didi. Vardılar begler ittifak idüp Ertugrulı’yı andılar ve oglı Alp Osmân’un gazâların ve Şerîf’ün ana himmetlerin ve ogul idindügin ve nesebde dahı hem asıl idügin. İshak Peygamber oglı Ays aslındandur ve Korkud Ata anuŋ oglanlarıdur. Salb i’tikâdlu Oguzlardur. Türk-i sâdık bunlardur... diyüp Sultân’a vasf ve medh itdiler. Sultân gönlinden Osmân’a muhabbet idüp emr itti da’vet-nâme yazdılar, mühürlediler. Peyk eline virüp gönderdiler.”

(Akalın, Şükrü Haluk (hzl.) (1990). Ebü’l-Hayr-ı Rûmî, Saltuk-nâme III. Ankara: KTB Yay. 238-239.)