HÜSEYİN KÂZIM, Kavalalı

(d. ?/? - ö. ?/?)
nâsir
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Hayatı hakkında ayrıntılı bilgiler bulunmayan Hüseyin Kâzım, devriye müderrisliği yapmış; Beyrut, Trablusgarp (1275/1859) Girit (1279/1862) mollalıkları görevinde bulunmuştur (Mehmed Süreyya: 1996: 712). Ölüm tarihi ile ilgili kesin bir tarih vermeyen Mehmed Süreyya, “Girit mollası oldu. Sonra vefat etti.” şeklinde bir ifade kullanır (1996: 712). Bundan hareketle Hüseyin Kâzım’ın 1860’lı yılların ortalarında vefat ettiği söylenebilir.

Yazarın tespit edebildiğimiz tek eseri Risâle-i Seciyye’sidir. Eser, İranlı tarihçi ve edip Vassaf Reşîdüddîn Fazlullâh Şîrâzî (ö.1334/735)’ye ait olduğu sanılan ve İlhanlı hükümdarı Muhammed Hudabende (1304-1317) adına te’lif edilen Ahlâku’s-Saltana adlı siyasetnâmenin kısmi tercümesidir. Risâle-i Seciyye’nin tek nüshası, Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları, Mehmed Reşad Kitaplığı, No: 925’te bulunmaktadır (Selçuk 2013a: 5).

Hüseyin Kâzım, 34 bölüm başlığından oluşan Ahlâku’s-Saltana’nın 13 bölümünü belli bir sıra gözetmeden Türkçeye aktarmış, başına bir mukaddime ve çeşitli ibret verici hikâyeler ekleyerek Risâle-i Seciyye adıyla Sultan Abdülazîz’e sunmuştur. 31 varaktan oluşan eserin Terceme-i Ahlâku’s-Saltana başlığına kadar olan kısımları (1b-18b), Hüseyin Kâzım tarafından yapılan eklentileri içermektedir. Ahlâku’s-Saltana’dan seçilen 13 bölüm, Terceme-i Ahlâku’s-Saltana başlığı altında (19a-32a) tercüme edilmiştir.

Kısmi bir çeviri olan Risâle-i Seciyye, süslü nesir üslubuyla kaleme alınmıştır. Mukaddime kısmında mecazlar, zincirleme tamlama ve uzun cümlelerle ağırlaşan dil, sonraki bölümlerde daha sade bir görünüm arz eder (Selçuk vd. 2013b:194-195, 223).

Kaynakça

Ahlâku’s-Saltana. Kütübhâne-i Meclis-i Şûrâ-yı Millî. No: 5398. (oai:ical.ir/37183).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. C. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Hüseyin Kâzım (Kavalalı). Risâle-i Seciyye. Topkapı Sarayı Müzesi. Mehmed Reşad Kitaplığı. No: 925.

Merçil, Erdoğan (1997). “Vassaf”. MEB İslam Ansiklopedisi. C.13. Eskişehir: MEB Yay.

Selçuk, Bahir (2013a). Nergisî, Kânûnu’r-Reşâd (Ahlâku’s-Saltana Çevirisi). İstanbul: Kesit Yay.

Selçuk, Bahir ve Fatih Elçi (2013b). “Sultan Abdülaziz’e Sunulmuş Bir Siyâsetnâme Çevirisi: Kavalalı Hüseyin Kâzım’ın Risâle-i Seciyye’si”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (12): 191-228. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BAHİR SELÇUK
Yayın Tarihi: 06.05.2013
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Hikmet: Hilm güzeldir ancak ‘acze haml olunmayacak derecede olmalı ve heybet-i saltanat, lâzımdır ancak lezzet-i ‘afv, zîr-destâna nâkıs olmayacak derecede. Re’âyâdan teklîf almak lâzımdır ancak re’âyâ zabt-ı itâ’atden çıkmayacak derecede olmalı. ‘Afv müstehâbdır ancak ‘âlem günâha dilîr olacak derecede degil. Def’-i melâl lehv ü şikâr ile hâsıl olur ancak zarûriyye-i melikiyyeden geri kalmayacak derecede olmalı. Hâsıl-ı kelâm her şeyde ifrât [u] tefrît mezmûm ve hadd-i i’tidâl makbûl ü ma’lûm olduğu bürhân-ı ‘aklî vü naklî ile müsellem-i ‘âlemiyândır (vr. 28a/1-9).

(Selçuk, Bahir, Elçi, Fatih (2013b). “Sultan Abdülaziz’e Sunulmuş Bir Siyâsetnâme Çevirisi: Kavalalı Hüseyin Kâzım’ın Risâle-i Seciyye’si”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (12): 220-221.