Madde Detay

Kaynaklarda İslâm’ın hayatı hakkında bilgi bulunmamaktadır. Onun tespit edilen tek eseri Harezm Türkçesi ile yazdığı Mu’înü'l-Mürîd’idir. Arapça bilmeyen Türkmenlere fıkhî ve tasavvufî bilgi vermek amacıyla sade bir Türkçe ile 713/1313 tarihinde kaleme aldığı bu metin yaklaşık 900 beyit tutarındadır. Eserin Türkistan'ın geniş Türk bölgelerinde uzun zaman büyük ilgi gördüğü ve farklı Türk boyları arasında şöhret kazandığı Ebu'l-gâzî Bahâdır Han’ın Şecere-i Terâkime adlı eserinde bildirilmektedir. Manzumenin tamamen, Türk nazım birimi dörtlüklerle yazılması Türk edebiyatı tarihi açısından dikkat çekicidir. Çünkü bu durum İslamiyet’i kabul eden Türkler arasında millî zevkin kuvvetli bir şekilde devam ettiğini göstermektedir. Aruz vezninin “fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl” kalıbıyla kaleme alınan metinde, özellikle dinî terimler başta olmak üzere Arapça ve Farsça kelimelerinin sayısının oldukça arttığı görülmektedir (Şentürk vd. 2007: 133). Eserin bilinen tek nüshası Bursa Yazma ve Basma Eski Eserler Kütüphanesi genel no 1605/18, tasnif no 297/3’te Mecmû’atü’r-Resâ’il adlı yazmanın 177a-202b yaprakları arasında bulunmaktadır (Togan 1928: 316). Mu’înü'l-Mürîd yayımlanmıştır (Toparlı vd. 2008).

Şentürk, Ahmet Atilla, A. Kartal (2007). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yay.

[Togan], Ahmed Zeki Velidî (1928). “Harezm’de Yazılmış Eski Türkçe Eserler”. Türkiyat Mecmuası. (2): 315-345.

Toparlı, Recep, M. Argunşah (hzl.) (2008). Şeyh İslâm, Mu’înü’l-Mürîd (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım). Ankara: TDK Yay.

Mu’înü'l-Mürîd’den

Senâ hamd şükürdin neçe ögdiler

Bu ins ü melek cin ne kim ögdiler

Olar aymışınca sena hamd şükür

Ayur-miz ilâhî ne kim aydılar

(...)

Takı sorsanız kim iman ne bolur

Bilü bilmişince kim iman ne bolur

İnanmak idige melek barına

Rusül enbiya hem kitablarına

Kıyamet kaderga ınanmak iman

Gönül kılsa tasdik til ikrarına

(Toparlı, Recep, M. Argunşah (hzl.) (2008). Şeyh İslâm, Mu’înü’l-Mürîd (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin-Tıpkıbasım). Ankara: TDK Yay. 91-93.)