Madde Detay

Ȃsâr-ı Hamîde-i Aklâm isimli eserinde belirttiğine göre, babası Enderunî Genç Ahmed Paşa’nın şehit olduğu 1237/1822 yılı Ramazan'ının Kadir Gecesi'nde, Nişancı Atîk Mehmed Paşa Camii civarında bulunan Muhsine Hatun Mahallesi’nde dünyaya gelmiştir. 1247/1831-32 senesine kadar Mehmed Hüsrev Paşa’nın yanında bulunmuş, aynı sene Soğuk Çeşme Mekteb-i Askeriyesi’ne, 1249/1833-34’te de Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane’ye başlamıştır. Menâkıb-ı Hayevân Berâ-yı Teşhîz-i Ezhân isimli eserinin başlangıcında yer alan açıklamasında ise 1247-48/1831-32 tarihlerinde Mekteb-i Tıbbıye-i Şahâne’de Aisopos’u ve başka edipleri Fransızca kitaplardan okuduğunu belirtmektedir. Bu okuldayken 1255/1839 muharreminin ortalarında, yeni öğrenci kıyafetlerinin padişaha sunulması için model elbiseyi giyen öğrenciler arasında yer alarak huzura çıkmış; merasimde, kendisinin yetim olduğunu fakat padişahın yardımıyla söz konusu okulda lisan ve ilim tahsil ettiğini söyleyerek dikkatleri üzerine çekmiş ve Sultan Mahmûd’un emriyle Tercüme Odası’nda kendisine görev verilmiştir. Burada Fransızca, Arapça ve Farsça çalışmış, tercümeler yapmış, rütbe-i saliseye nail olarak nişan-ı iftihar ile ödüllendirilmiştir. 1270/1853-54’te düvel-i muavene-i askeriye için Varna’da kurulan komisyonda aza; 1271/1854-55’te Maliye Hazîne-i Celîlesinde tercüman olarak görev yapmıştır. Maliye Hazîne-i Celîlesinde mütercim-i ulâ olduğu yıllarda dönemin maliye nazırı Hasîb Paşa’nın oğullarına Fransızca dersi vermiştir. 1273/1856-57’de saniye rütbesi ile Zimemat Komisyonunda memur, 1275/1858-59’da İstikrazât-ı Hariciye Komisyonunda başkâtip olmuş, daha sonra kavaim-i nakdiyenin hark ve imhası için Hazîne-i Hassa-i Şahâne’de kurulan komisyonda geçici olarak bulunmuş, 1283/1866-67 tarihinden itibaren de Hazîne-i Celîle’de kurulan Orman Meclisinde aza olmuş, Orman Meclisi’nde baş aza iken 1302/1884-85 yılında vefat etmiştir.

Eserleri şunlardır:

1. Menâkıb-ı Hayevân Berâ-yı Teşhîz-i Ezhân: 1284/1868-69 tarihinde İstanbul’da basılmıştır. Aisopos fabllerinin çevirisi ve şerhidir. Mütercimin amacı vatana hizmet, mütalaa edenlerin kıssadan hisse almalarını sağlamak ve gençlere Türkçe şiirler ezberletmektir. Nitekim, Türkçeye aktarılan fabllerin açıklamalarında Ziyâ Paşa, Sâbit, Nef’î, Eşref, Fuzûlî, Nâbî, Tâlib, Cevrî, Bahâî Efendi gibi şairlerden beyitlere bazen de bütün bir manzumeye yer verilmiştir.

2. Mükâlemât-ı Edebiye fi Ȃsâr-ı Nushiyye (Büzürg-Mihr:Mükâlemât-ı Edebiye, Zafer-nâme Tercümesi) 1290/1873’te İstanbul’da basılmıştır. Şehzâde Yûsuf İzzeddîn’e takdim edilen bu kitap, vezir Büzürg-Mihr ile üstadı arasında geçen ahlaka dair 39 soru ve cevaptan oluşan Zafer-nâme isimli eserin tercümesi ve şerhidir. Mütercim bu eseri, okuyanların hoşça vakit geçirmesi ve kitaptaki nasihatlerden faydalanması için tercüme ettiğini belirtir. Açıklamalarda konuya uygun hadislere ve çoğu Pend-nâme’den seçilen manzum mensur metinlere yer verilmiştir. Bunlar arasında Osman Râsih’e ait beyitler de vardır.

3. Ȃsâr-ı Hamîde-i Aklâm: 1290/1873 yılında İstanbul’da basılmıştır. Eserin amacı, yazarının kalemlerdeki bilgi birikimini genç kâtiplere aktarmaktır. Kitabın başlangıcında müellifin hayat hikâyesi vardır.

Bursalı Mehmet Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Matbaa-i Amire.

Osman Râsih (1290). Mükâlemât-ı Edebiye fi Ȃsâr-ı Nushiyye. İstanbul.

Yüksel, Süheyla (2010). Türk Edebiyatında Yunan Antikitesi (1860-1908). Sivas: Asitan Yay.

Gazel

Sezâdır bu kitâbım arz u takdîme hakîrâne

Cenâb-ı Yûsuf İzzeddîn-i âl-i şân-ı devrâna

Vücûd-ı izzet-âlûdu ziyâ-yı dîn ü devlettir

Zekâ vü re’y ü tedbîri şerefdir âl-i Osmân'a

Hat ü nazm ü nesirde hey’et ü hikmette yektâdır

Muâdildir İmâd u Şevket ü Vassâf u Hassân’a

Muvaffak eylesin her bir umûr-ı devletinde Hak

Misâlin görmemiş çeşm-i felek şâhiddir ekvâna

Bi-hakk-ı sûre-i Yûsuf semiyy-i Mâh-ı Ken'ânî

Bağışlasın Hudâ ömr-i mezîd ile Azîz Hân’a

Durup dîvân-ı iclâlinde takdîm-i kitâb etdim

Olur lutfuyla belki armağan makbûl-i şâhâna

Kusûrum varsa da Râsih keder bâ'is olur özre

Rehîn-i afv olur özrün o şehzâde-i hâkâna

(Osman Râsih (1290). Mükâlemât-ı Edebiye fi Ȃsâr-ı Nushiyye. İstanbul. 4, 5.)