Madde Detay

Romanya’da doğmuş, küçük yaşlarda İstanbul’a gelip Ermeni Hastahanesi Mektebi’nde eğitim görmüştür. 1858’den 1860 yılına dek Romanya’da öğretmenlik görevini yürüten Riştuni yine İstanbul’a gelmiş ve bir süre bir eczanede katiplik yapmıştır. Bu sıralarda tiyatroya ilgi duymuş ve 1965’te Güllü Agop’un tiyatrosuna katılmıştır. Bu alanda oldukça yetenekli olan aktör ve yazar kısa zamanda iyi bir komedyen olarak meşhur olmuştur. 1876’da hastalanan Riştuni bu hâlde iken 1877’deki tiyatro turnesine katılmış ve Selanik’te durumu daha da ağırlaşınca yatağa düşmüştür. 1879’da vefat etmiştir (Dabağyan 2012: 325-326).

Riştuni’nin yazdığı Köse Kahyâ operası 1875’te Beyoğlu’ndaki Fransız Tiyatrosu’nda sahnelendikten hemen sonra Basiret Matbaası tarafından basılmıştır. Levon Panos Dabağyan yazarın diğer eserlerini şöyle sıralar: Sarhoşun Şarkısı, Fena Zaman, Kağıt Yakalıklı Aşk, Niks Niks!, Askerin Kaybı, Altı Buçuk Göbekten Miras Kalan Sandık (2012: 326). Metin And, Dabağyan’ın saydıkları dışında Riştuni’ye ait iki eserden daha bahseder: Gram – Pimpampoli, Dört Yüz Frank (1970: 134). 

And, Metin. (1970). 100 Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yay.

Dabağyan, Levon Panos. (2012). Sanat Dünyamızda Ermeniler. İstanbul: Yedirenk Yay.

Riştuni. (1292). Köse Kahyâ. İstanbul: Basîret Matba‘ası. 

Köse Kahyâ Operasından

Umûm:

Hamd olsun gördük şü mübârek günü

Tebrîk idelim Kahyâ ile Gül’ü

Birbirlerinin hayrını görsünler

Hayırlı evlâd sâhibi olsunlar

Bayram: Oğlum sen de du‘â itsen a. Daha Gül’ü alırım ümîdinde mi bulunursun? Baksan a iş işden geçdi. Kahyâ’yı zorla evlendiriyorlar. Artık bundan ötesi kaldı mı ya?

İbiş: Âh baba! Öyle sermestim ki idrâk itmezim dünyâ nedir, nasıl du‘â ideyim. Ben içimden beddu‘â idiyorum. Sağlıkla bu köye gelmiye idim. Ayağım kırılaydı da bu dağdan geçmiye idim. Gözüm kör olaydı da bu günleri görmiye idim. Ağzım kuruyaydı da o helvayı yemiye idim. Daha hangi bir derdimi anladayım. Vâkı‘â vücûdumda bir ağrı duymuyorum. Hamd olsun turp gibiyim ama gâlibâ Mecnûn gibi mezara gireceğim.

Bayram: Oğlum ben sana artık burada durmayalım didim de sen yok mutlaka düğünü görmeyince şuradan şuraya gitmem didin.

İbiş: Yine gitmem zâhir! Nikâhı gözümle görmeyince yerimden kımıldamam. Ben anlıyorum bunun sonunda mutlaka bir pürüz çıkacak. Hiç zorla adam karı alır mı? Kahyâ bana yemîn itdi. Gül’ü almayacağına söz virdi.

Bayram: Söz virmiş de niye alıyor ya? Oğlum dünyanın işine ‘akıl sır irmez. Karı bahsi bulgur gibi hem çok su kaldırır hem karışdırdıkça … ‘Aklını başına topla İbiş! Erkek kısmı çabuk tuzağa düşer. Ne bilirsin belki herifin ‘aklını çaldılar. Zâten Köse didiğin âdem bir dalda durmaz herifin birisidir. Sıkıyı görünce yumuşamışdır.

İbrâhim: Bari şu sevdiğin kız da güzel olsa yüreğim yanmaz be! Tenbel tenbel evde otura otura güneş yüzü görmediğinden yüzü elleri kar gibi beyaz kalmış. Senin kız dediğin yanık pişkin kayış gibi olmalı.

İbiş: Öyle de şehir kibârları esmer kızlara niçün i‘tibâr etmiyorlar?

İbrâhim: Anlar karıyı bizim gibi çalışdırmak içün almaz ‘âdetâ ev eşyâsı gibi ziynet olsun diye alırlar. Hamd olsun bizim eşyâmız bir kandil ile bir pösteki iki çanakdan ‘ibâretdir  (Riştuni 1292: 76-79).