Madde Detay

İstanbullu olan şairin asıl adı Abdullah’tır. Tophane Semti'ndeki Kılıç Ali Paşa camiinde imamlık yapan ve aslen Hamid (Isparta) e bağlı Ağraslı (Atabey) Mehmed Efendi’nin oğlu ve Âvâre-zâde Mustafa Efendi’nin damadıdır. Daha çok Abdî mahlasıyla şöhret bulan Abdullah Efendi’nin lakabı ise Tavil’dir (M. Süreyyâ 1308: I/55). Yeteneğinden dolayı dönemin Şeyhülislamı Âhî-zâde Hüseyin Efendi tarafından mülazemete kabul edilip müderrislik yolunda yavaş yavaş ilerlemiştir. Kırk akçe medreseden mazul iken Receb 1055 / Ağustos 1645’te Mehmed Efendi yerine Kadı Mahmud Medresesi haricine yükselmiş, Cemâziyelevvel 1058 /Mayıs 1648’de Hüseyin Efendi yerine Şâh Kulu Medresesi'ne, Şaban 1059 /Ağustos 1649’da Vânî Ali Efendi yerine Sâniyye-i Zekeriyyâ Efendi Medresesi'ne, Muharrem 1062 / Aralık 1651’de Sadi-zâde Seyyid Abdullâh Efendi yerine Davud Paşa Medresesi'ne, Şevval 1065 /Ağustos 1655’te Sinoplu Halil Efendi yerine medâris-i Sahn’a Şevval 1066 /Ağustos 1656’da Nakîb-zâde Seyyid Abdullah Efendi Dârülhadis Sinan Paşa’ya, Ramazan 1067 /Haziran 1657’de Molla Ahmed-zâde Seyyid Enes Efendi yerine Üsküdar’da Vâkıa Mihrimâh Sultân Medresesi'ne, Cemâziyelâhir 1068 /Mart 1658’de Çömez Ahmed Efendi yerine Haseki Sultan Medresesi'ne, Muharrem 1069 /Eylül 1658’de Çavuş-zâde Mustafa Efendi yerine Ayasofya-i Kadîm Medresesi'ne, Receb 1070 /Mart 1660’da Sadi-zâde Efendi yerine Süleymâniye Dârülhadîsi’ne atanmıştır. Şaban 1071 /Nisan 1661’de Çelebi Mustafa Efendi yerine Halep kadılığına atanmış, Şevval 1072 /Mayıs 1662’de bu görevden azledilmiştir. Yerine Çeşmi-zâde Mehmed Sâlih Efendi atanmıştır. Cemâziyelâhir 1076 /Aralık 1665’te Âvârezde Mesud Efendi yerine Şam kadılığına atanmış, Ramazan 1077/ Şubat 1677’de bu görevden ayrılmış yerine Debbâğ-zâde Mehmed Efendi getirilmiştir. 1078 /1667’de vefat edip İstanbul’da Edirnekapısı dışında Emir Buhârî Tekkesi civarında defnedilmiştir (Özcan 1989: 340).

Safâyî ve Şeyhî’de müretteb bir Divân’ı olduğu kayıtlıdır (Çapan 2005: 386, Özcan 1989: 340). Belîğ de eserine aldığı şiir örneğini şairin Divanı’ndan aldığını belirtir (Abdülkadiroğlu 1985: 329). Tavîl Abdullah Efendi lakabıyla meşhur olan Abdî Efendi; dindar, dünyaya fazla ehemmiyet vermeyen bir şahıs olarak tanınmıştır.

Abdulkadiroğlu, Abdülkerim (1985). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyl-i Zübdetü’lsi-Eş’âr. Ankara : Gazi Üniversitesi Yay. 328-329.

Akbayar, Nuri- Kahraman, Seyit Ali (hzl.)(1996). Mehmed Süreyya,  Sicill-i Osmânî. C. 1. İstanbul: Tarih Vakfı Yay. 55.

Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetu’l-Âsâr Min Fevâ’idi’i-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 385-386.

Ergün, Sadeddin Nüzhet (tarihsiz), Türk Şairleri. C. 1. 178.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Sâlim Efendi Tezkiretü’ş Şu’arâ. İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.
Kâtip Çelebi (2007). Keşfu’z-Zunûn. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 641.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Mehmed Süreyyâ (1308). Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 55.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şakaik-i Nu’mâniye ve Zeyilleri, Vekayiü’l-Fudalâ I Şeyhî Mehmed Efendi. İstanbul: Çağrı Yay. 340.

 Derûnun âyîneveş sâf eyle pür-nûr ol

 Katı açılma dilâ Ka’be gibi mestûr ol

Mürûr-ı dehr ile vîrân olursun ey hâtır

 Gerekse Mescid-i Aksâ yanında ma’mûr ol

Zamâne kâse-i ömrün şikest eder bir gün

 Dilâ cihânda gerek Cem gerekse fagfûr ol

Koma gönülde sakın nakş-ı mâ-sivâ Abdî

 Derûnun âyîneveş sâf eyle pür-nûr ol

(Çapan, Pervin (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetu’l-Âsâr Min Fevâ’idi’i-Eş’âr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 386).