Madde Detay

Asıl adı Abdülkerim’dir. Babası, 16. asır şeyhülislamlarından Ebüssuûd Efendi’nin (ö.982/1574) büyük oğlu, Meylî mahlasıyla Farsça şiirler yazan Mehmed Çelebi’dir. Dedesi ve babası gibi Abdülkerim Efendi de müderristir. Mülâzım olduktan sonra (kimi kaynaklara göre dedesine hürmeten) 973 yılı Şevval’inde/Nisan-Mayıs 1566 İbad Çelebi yerine Mahmud Pasa Medresesi’nde hariç müderrisliğiyle göreve başladı. 974 yılı Zilhicce’sinde/ Haziran-Temmuz 1567 Hz. Eyüp payesine, 977 Safer’inde/Temmuz-Ağustos 1599 Kâtib Mahmud yerine Sahn Medreseleri'ne, 980 Safer’inde/Haziran-Temmuz 1572 ise Bostanzâde Muhammed Efendi yerine Süleymaniye Medreseleri'ne müderris olarak tayin edildi. 22 Şevval 981’de /14 Şubat 1574 vefat ederek Hz. Eyüp Camii yakınlarında dedeleri tarafından bina edilen türbenin haziresine defnedildi. Süleymaniye Medresesi'ndeki vazifesi, kardeşi Abdülvâsi Çelebi’ye tevdi edildi. Sicill-i Osmânî’de, Abdülkerim Efendi’nin cömert ve fazilet sahibi bir zât olduğu, göz değmesi sebebiyle vebâdan otuzlu yaşlarda iken vefat ettiği bildirilir. Bilinen tek eseri, çeşitli kütüphanelerde birçok nüshası bulunan Nesâyihü’l-Ebrâr’dır. Mensur bir nasihatnâme olan eserde yazar, ilim, irfan ve marifetleriyle övülen hakîmlerin dörder faydalı sözünden oluşan örnekler vereceğini bildirir. Devlet yönetimi hakkında idarecilerinin yapması gerekenler, cahillerle sohbet etmenin zararları ve akıllı olanlarla dostluğun faydaları, cimriliğin zararları ve cömertliğin faydaları, ahmaklığın alâmetleri vb. hususlar hakkında okuyucuya öğütler aktarmıştır. Konusu öğretici bir metin olmakla birlikte eser, 16. yüzyılda oturmaya başlayan secili ve estetik dilin özelliklerini taşır.

Açıkgöz, Namık (hzl.) (1982). Riyâzî, Riyâzü’s-Şu‘arâ. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Akgündüz, Ahmet (1994). “Ebüssuûd Efendi”. İslam Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 366.

Ekinci, Ramazan (2012). “16. Asırda Yazılmış Mensur Bir Nasihat-nâme: Abdülkerim bin Mehmed’in Nesâyihü’l-Ebrâr’ı”. Turkish Studies. (7/2) : 423-441.

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Nev‘izâde Atâyî, Hadâiku’l-Hakayık fi Tekmileti’s-Şekâyık. İstanbul: Çağrı Yay.

Hâkim Dânâ dir ki, dört nesnede dil-i gam-gîn şâd ve hâtır-ı melâmet-nişîn âzâd olur: Nazar-ı sultân ve âvâz-ı hoş-elhân, du‘â-yı âlimân ve senâ-yı merdümân.

Feylesofân-ı Yunan dirler ki, merd-i kâmil ü fâzıl dört kimesnenin muvâsalatından mağrûr ve musahabetinden mesrûr olmaz: Zâhid-i bî-ilm ve devlet-i bî-hilm ve nevâziş-i zenân ve sitâyiş-i tâmi‘ân.