Madde Detay

Muhyi-i Kayserî Ali Nisârî Efendi'nin yetiştirmiş olduğu talebelerinden âlim ve fâzıl bir zât olan ve Arayıcı-zâde diye şöhret kazanan Bekir Efendi, Kayseri’nin yetiştirdiği şöhretli âlim ve fâzıllardandır. Babası Mustafa Ferdî Efendi’dir. Râgıp Bey mecmuasında bildirildiğine göre uzun zaman ilim öğretmekle uğraşarak herkesin faydalanması için çalışmış, âdâb ilminden Hüseyniyye isimli esere güzel bir hâşiye yazmıştır. Kayseri müftülüğü görevinde bulunurken 1127/1715’te vefat etti. Kabri, Hükümet konağı yakınlarındaki büyük mezarlıkta babasının yanındadır. Zeki Koçer’in Kayseri Ülemâsı isimli eserinde verilen bilgilere göre Ali Ferdî Efendi’nin vefat tarihi 1140/1727-28’dur. Yine Râgıp Bey Mecmuası'nda Niyâzî Efendi’nin, Ali Ferdî Efendi’nin vefatına düştüğü tarih manzumesi şu şekilde kayıtlıdır:

Rıhlet idince cenâb-ı Ferdî

Tutdı âfâkı çü âh-ı serdî

Didiler fevtine anın târih

Hayf kim gitdi ya dehrin ferdi

Ali Ferdî Efendi’nin, Süleymaniye Kütüphanesi Düğümlü Baba Nr. 560’ta kayıtlı Ebâ Müslim Destanı isimli manzum Türkçe eserinde ismi "Alî Ferdî bin Mustafa el-Kayserî Arıcı-zâde" şeklinde geçmektedir. Ahmet Emin Güven’in bildirdiğine göre, bu eser iki cilt olup I. cilt 158, II. cilt 169 varaktır. Basılması için temize çekerek yazanı Sâlim Sıtkı Silistrevî olup I. cildi 1290 senesinin Şaban ayının gurresinde 1289 / 24 Eylül 1873, II. cildi 1299 senesinin zilkadesinin gurresinde 14 Eylül 1882 bitirmiştir. “Temmetü’l-kitâb bi’avnillâhi’l-Meliki’l-Vehhâb işbu Ebâ Müslim bin iki yüz toksan tokuz senesi zi’l-ka’desiniñ gurresi târîhiyle Ebâ Müslimiñ cild-i sânîsi dahı İbrâhîm Efendinin makinesinde tab ve temsîl kılınmışdır harrere Sâlim Sıdkıyy-ı Silistrevî” ifadelerinden anlaşılacağı üzere eser, İstanbul'da İbrahim Efendi Matbaası’nda basılmıştır. Ali Ferdî Efendi’nin nazmettiği Ebâ Müslim isimli manzum eser Necati Demir, Mehmet Dursun Erdem ve Sibel Üst tarafından 2007 yılında Ankara’da iki cilt hâlinde yayımlanmıştır. Ali Ferdî Efendi’nin, Ebâ Müslim Destanı’ndan başka Süleymaniye Kütüphanesinde, El-Hâşiyeti'l-Ferdiyye li'r-risâleti’l-Hüseyniyye, Şerh-i Tuhfe-i Şâhidî isimli eserleri de bulunmaktadır.

Demir, Necâti,Mehmet Dursun Erdem, Sibel Üst (2007). Ebâ Müslimnâme I-II. Ankara: Destan Yay.

Güven, Ahmet Emin (2000). Kayseri’de Yazma Mecmualar ve Muhtevâlarından Seçmeler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.

Karabulut, Ali Rızâ (1985). Kayseri: Meşhûr Mutasavvıflar. MEB Yay.

Koçer, Mehmed Zeki (1972). Kayseri Ulemâsı. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası.

Satoğlu, Abdullah (2002). Kayseri Ansiklopedisi. Ankara: KB Başbakanlık Basımevi.

Besmeleyle bed idüp feth eyleyelim ibtidâ

Ola meymun cümle işler ibtidâ vü intihâ

 

Levh-i mahfûza virüp revnak münakkaş eylemiş

Besmele ta'kîb idüp elhamdü tezkîr-i Hudâ

 

Satr olunmuş evvelinde zîra her bir sûrenin

Kıl nazar yâ serv-i simsar yâ hu nûr-ı Kibriyâ

 

Her kelâmın evvelinde okunur her rûz u şeb

Lafz-ı bismillâh ile dil rûşen olur dâyimâ

 

Tağılur cinnî şeyâtin pâk olur cümle kulûb

Dürlü dertlere devâdır mahz-ı bismillah şifâ

 

Mündericdir bâ-yı bismin noktasında her ‘ilim

Mürdeler ihyâ olur yârıla hep canlar rehâ

 

Gice gündüz turma oku mahz-ı bismillâh sen

Hall olur her müşkilâtın hayr olur subh u mesâ

 

Var idüp ketmi ademden yiri gögi âdemi

Bâ-yı bismin hürmetine buldı ‘âlem rû-nümâ

 

Çift idüp Havvâyı ana lutf u ihsân eyledi

Irk-ı pâkinden nüzûl etdi Muhammed Mustafâ

 

Şarkdan tâ garba dek hükmi irişdi âleme

Ümmetiysen vir salâtıla selâmın Ferdiyâ

 

(Demir, Necâti, Mehmet Dursun Erdem, Sibel Üst (2007). Ebâ Müslimnâme I. Ankara: Destan Yay. 35.)

***

 

Bu hikâyet bunda oldı çün tamâm

Okuyanlar bula uçmakda makâm

 

Yazanı yazdıranı yâ Rabbenâ

Eylegil tamu azâbından cüdâ

 

Dinleyene rahmet eyle yâ İlâh

Ahmed-i Muhtâr ola püşt ü penâh

 

Cümle îmân ehlini âzâd kıl

Magfiret eyle kamu irşâd kıl

 

Ol Habîbin hürmetine yâ Celîl

Ferdi-yi bî-çâreyi itme zelîl

 

Ol kıyâmet dehşetinden vir necât

Tâ şefî' ola Resûl-i kâyinât

 

Günah deryâsına müstagrak olmuş

Yüzü kara velî bî-çâre kalmış

 

Kim şefâat eyleye Hayrü'l-enâm

Dilerem senden eyâ Rabbü'l-enâm

 

Çün şefî' ola Resûl-i kâyinât

Rûh-ı pâkine okunuz es-salât

 

(Demir, Necâti, Mehmet Dursun Erdem, Sibel Üst (2007). Ebâ Müslimnâme I. Ankara:Destan Yay. 412-413.)

***

 

Âşık olan bu fenânın yârına aldanmasın

Sebzezârı fesh olur gülzârına aldanmasın

 

Hârı çokdur ‘âkıbet birgün çeker elbet seni

Cân u dilden dil virüp hoşvârına aldanmasın

 

Halka-yı tevhîde girüp yakalar çâk eyleye

İhtirâz ide cihânın kârına aldanmasın

 

Zikrile dil toldurup ‘aşk içre tekye eylesin

Mü’min olan kim bu dehrin şârına aldanmasın

 

Ol Habîbin hürmetiçün cümlemiz eyle halâs

Kalbimiz pâk it fenâ mekkârına aldanmasın

 

Ferdi-yi bî-çâreye eyle inâyetin refîk

Cevri çünki dehr-i dûnun pâyına aldanmasın

 

Kim Ebâ Müslim velîyullah gazâsıdur biliñ

Nice gevherler saçam bîbârına aldanmasın

(Demir, Necâti, Mehmet Dursun Erdem, Sibel Üst (2007). Ebâ Müslimnâme II. Ankara: Destan Yay. 10-11.)

 

Târîh-i Kitâb

Bihamdillah bulup zînet bu nazmım ihtişâm oldı

Düzüldi hem yazıldı kıssalar ‘âlî-himâm oldı

 

Ki fazlın irgürüp Allah inâyet eyledi ol şah

İdüp tevfîkini hemrah gönüller bîgümâm oldı

 

Nice dürler olup îsâr bu nazmım dil-güşâ her bar

Gice gündüz idüp ezkar be-lutf-ı Hak hitâm oldı

 

Okundukça duâ-yı hayr ile yâd ideler her ân

Niyâzımdır kamu ihvân dahı temme’l-kelâm oldı

 

Cihânın germ ü serdinden gönüller oldı âsûde

Velî bunda didim bir mu'cemi târîhi tâm oldı

 

Sezâ altun kalemle yaz bunun târîhin ey Ferdî

Meded irişdi Hâtif'den Ebâ Müslim tamâm oldı

 

Bu hattın sâhibine hem dahı yazan okuyana

Ki magfûr eyle yâ Gufrân Teberdar Han tamâm oldı

(Demir, Necâti, Mehmet Dursun Erdem, Sibel Üst (2007). Ebâ Müslimnâme II. Ankara:Destan Yay. 418.)