Madde Detay

Yenipazarlıdır. Asıl adı Mahmud olan şairin Sicill-i Osmanî’de ismi Mehmed olarak zikredilmiştir (Akbayar 1996: 325). Müverrih Arşî sanıyla tanındı. Önce Çâkî, sonra Arşî mahlasını kullandı ve bu durumu aşağıdaki beyitle dile getirdi;

Gulgul-ı şi’r-i men be-‘arş resîd

Zân sebeb şud tahallusem ‘Arşî (Sungurhan 2009: 49)

Hünerzâde’nin İstanbul’da danişmentliğini yaptı. Kaynaklar şairin gazel ve tarihlerinin çok başarılı ve güzel olduğunu belirtmektedir. 964 senesinde Kızıl Ahmedli’den Sultân Süleymân’a vezîr olan Mustafa Paşa için şu tarihi söyledi;

Kılıcun gibi cevherdâr u sâfî vü murassa’dur

Bu târîhümle feth itsem ‘aceb mi mülk-i ‘irfânı

Hemân hakkâ ki heb ‘âlemde şevket sana gelmişdür

Şehâ elhamdü’lillâh Rûmun oldun mîr-i mîrânı (Sungurhan 2009: 50-51)

Hayatı hakkında ayrıntılı bilgi bulunmayan şair, veba hastalığı sebebiyle 978/1570 tarihinde vefat etti. İstanbul’da medfundur (Akbayar 1996: 325, Sâmî 1311: 3142).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 

Kayabaşı, Bekir (1997). Kaf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l Eşâr’ı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Aşık Çelebi, Meşâirü'ş-Şuarâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî. Riyazu'ş-şuarâ. Millet Ktp. Ali Emiri Ef. 1346. 91.

Solmaz, Süleyman (hzl.)(2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı. Ankara: AKM Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü'ş-Şuarâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215416/h/giris.pdf [erişim tarihi: 12.03.2014]

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf [erişim tarihi 12.03.2014]

Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsü’l-A’lâm. C. 4. İstanbul.

Kıyâm itmez misin benden yana mazlûmunum gâyet

Hudâ bu zulmi sormaz mı kıyâmet yok mı sultânum

Gedâsın saltanatdur vuslatum haddün degül dirsen

Gedâlar pâdşâh olmaz mı himmet yok mı sultânum

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü'ş-Şuarâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215416/h/giris.pdf [erişim tarihi: 12.03.2014]. 50,51.)

Hayâlî’nin Vefatına Yazdığı Tarih

Hayâlî kim gazel-i sıyt sadâsın

Tamâmet nüh kıbâb-ı çarha saldı

Çeküp şimşîr-i şi’r-i âbdârın

Hezârân pehlevân-ı nazmı çaldı

Bu meydân içre sultân-ı cihândan

Semend-i tab’ ile öndüller aldı

Yumup göz sâhil-i hestîden âhir

‘Adem bahrine mâhî-vâr taldı

Didüm ‘Arşî işidüp ana târîh

Sözi dilde Hayâlî gözde kaldı

(Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı. Ankara: AKM Yay. 227.)

Ramazânzâde Mehemmed Çelebi’ye Yazdığı Tarih

Ki ashâb-ı safâ cem’ oldı gâhî ehl-i gevherler

Bu târîh oldı çünkim ittifâkı cümleye mülhem

Umûr-ı şer’i vü kânûni câmi’ hâkim-i küldür

Nişânî oldı zât-ı pâk ile bir fâ’ik-i ‘âlem

(Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Aşık Çelebi, Meşâirü'ş-Şuarâ. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. 1065-1066.)