Madde Detay

AYÂNÎ/IYÂNÎ, Muzaffer Ayânî Efendi

(d. ?/? - ö. 1020/1611)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Muzaffer’dir. Halep müftüsü Ali Efendi’nin oğludur. İlme düşkün ve öğrenmeye azimliydi. Başarı basamaklarını bir bir tırmandı. Eğitiminin ardından önce Nakîb Efendi’nin yanında mülazım oldu. Ardından kırk akçe ile Kepenkçi Medresesine müderris oldu. 994 Şaban ayında (Temmuz/Ağustos 1586) Kuş Yahyâ Efendi’nin yerine Mahmud Paşa Medresesi'ne geçti. 1000 Ramazanında (Haziran/Temmuz 1592) selefi yerine Eyüp payesine nail oldu. 1003 yılı Cemaziyelahirinde (Şubat/Mart 1595) ise dönemin yüksek eğitim kurumlarından sayılan Sahn-ı Semân Medresesi’ne müderris oldu. Daha sonra 1004 Şaban ayında (Mart/Nisan 1596) Abdülcebbâr-zade Efendi yerine I. Selim Medresesi ile şereflendirildi. Nihayet 1005 Cemaziyelahir’de ( Ocak/Şubat 1597) en yüksek mertebeye, Süleymaniye Medresesi'ne müderris oldu. Bu tarihten sonra kadılık dönemi başladı. 1007 Cemaziyelevvel’de (Kasım/Aralık 1598) Ayâşî Ahmed Efendi yerine Halep kadılığı ihsan edildi fakat bir yıl geçmeden 1008 Rebiülevvel’de (Eylül/Ekim 1599) azledilerek makamı Haydar Efendi’ye verildi. 1009 Zilkade’de (Mayıs/Haziran 1601) Hasan Kethuda-zâde yerine Galata kadısı oldu. Bu vazifeden 1010 Şevvalinde (Mart/Nisan 1602) azledildi. Bir müddet bekledikten sonra 1013 Rebiülahir’de (Ağustos/Eylül 1604) Abdülazîz Efendi yerine ikinci kez Galata kadılığına getirildi. Birkaç ay sonra Tursun-zâde Abdülbâkî Efendi’nin yerine Bursa kadısı oldu. Bu vazifede çok kısa bir süre kaldıktan sonra azledildi ve Şeyhülislâm Hüseyin Efendi’nin yanında bulundu. 1017 yılının Şaban ayında (Kasım/Aralık 1608) Zeynelâbidîn Efendi yerine Edirne kadısı oldu. Bir yıl sonra emekliye ayrıldı. İlim ve ibadetle meşgul iken 1020/1611 yılında vefat etti. Suriçi’nde Keskin Dede hazîresine defnedildi. Fakat yol genişletme çalışmaları sırasında yola dahil edilen kabrinden bugün eser kalmamıştır.
İlim ve marifet erbabı, cömert bir zat idi. İlim ve adaleti hayatının pusulası yaptı. Tatlı dili ve hoş sobhet kişiliği ile devlet erkanı arasında sevildi. Şiirleri beğenilmiştir. Tezkire sahibi Hasan Çelebi’nin bir gazeline nazire söylemiştir.

Kaynakça

Aktan, Ali, vd. (hzl) (1995). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî. İstanbul: Sebil Yay.
İpekten, Haluk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KB Yay.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Nevizâde Atâyi. Hadâiku’l-Hakayık fî Tekmileti’ş-Şakâyık. İstanbul: Çağrı Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215416/h/giris.pdf [erişim tarihi 05.03.2014]

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ.  http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf [erişim tarihi 05.03.2014]

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. HÜSEYİN GÖNEL
Yayın Tarihi: 15.03.2014
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler


Iyânî’nin Kınalızâde Hasan Çelebi'ye Naziresi

Geçmedin dilden hayâl-i nâvek-i müjgân dahı
Başka bir sevdâya saldı zülf-i müşg-efşân dahı

Görmeyelden Yûsuf-ı gül-çehremi Ya’kûbveş
Hüzn ile kan aglamakda dîde-i giryân dahı

Rûşen iken câm-ı çeşmümle derûnum hânesi
Sînede bir revzen açdı hançer-i cânân dahı

Bezm-i gamda bâde-i eşkümle pürdür câm-ı ışk
Sanmanuz Mecnûn gidelden hâlîdür meydân dahı

Hâr-ı mihnetle Iyânî tan degül kan aglasa
Hâlini bilmez henüz ol gonce-i handân dahı

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219121/h/girishc.pdf. 123-124.)

Aglar ümîd-i vasl ile bu çeşm-i eşk-bâr
Sanur ki akçe dökmek ile sayd olur nigâr

Mihmân-ı derd ü gam konacak kûşe kalmadı
Dil-hânesini tîşe-i cevr ile yıkdı yâr

Cânâ Iyâni haste dilün bir cevâb ile
Şâd eyle hâtırını kanı inkisârı var

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215416/h/giris.pdf. 135.)