Madde Detay

Ali Azîz Efendi, Girit defterdârı Tahmisci Mehmed Efendi’nin oğludur. Girit’te doğdu. Pederinin vefatından sonra kendine intikal eden mirası safâhat yolunda harcadı. Ailesiyle beraber İstanbul’a geldi. Silâhşorân-ı Hâssa’dan olması sebebiyle İstanbul’da hayatını sürdürdü.Valide Kethüdâsı meşhur Giritli Yusuf Ağa’ya intisab ederek Sakız Muhassılı oldu. Belgrad’ın kurtarıldığı esnada devlet tarafından memur olarak gönderilip iki sene sınırda hizmet etti. Daha sonra İstanbul’a döndü. 1211/1796-97’de  beylerebeyilik pâyesiyle Prusya Devleti nezdinde sefir tayin kılındı. 1213/1798’de Berlin’de vefat etti ve aynı şehirde Müslümanlara ait mezarlığa defnedildi. Osmanlı Müellifleri’nde, vefat tarihi olarak 1123 /1711-12 gösterilir.

Tezkire-i Şu’arâ-yı Cezîre-i Girid'de Farsça'da oldukça yetenekli olup kırk bini geçkin Farsça beyti hafızasında tuttuğu ve kendinin de Türkçe ve Farsça şiirleri olduğunu belirtiliyor.

1. Dîvân: Selim Ağa Kütüphanesi'nde Haşim Paşa Bölümünde Nr. 6'da bulunmaktadır. 1211 / 1796-1797’de telif etti. İbnülemin Mahmud Kemal kütüphanesindeki mecmualardan birinde Aziz'in de gazelleri bulunduğunu söylüyor. İbnülemin Mahmud Kemal söz konusu gazellerden ikisini nakletmiştir.  Şiirleri genellikle mutasavvıfanedir.

2. Muhayyelât: 1268 / 1851-1852’de Matbaa-i Âmire’de basılmıştır. 

3. Varidât: Değişik kütüphanelerde yazma nüshalarına rastlanmaktadır. Basılıp basılmadığı konusunda ise bir bilgi yoktur. 

4. Makale-i Felsefe: Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi. Nr.  27 Hk 318'dedir.

5. Emsalat-ı Aziz: Mısır Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları Edebi Türkî Nr. 36'dadır.

6. Hayal-i Dervişan: Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmaları. Nr. 92'dedir.

İnal, İbnü’l- Emin Mahmud Kemal (1999). Son Asır Türk Şâirleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). C. I. Ankara: AKM Yay. 53-55.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Os­manlı Müellifleri. C. III. İstanbul: Matbaa-ı Amire. 104.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.). (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 670.

Kurduoğlu, Orhan (hzl.) (2006). Nurî Osman Hanyevî- Girit Şâirleri. (Tezkire-i Şu’arâ-yı Cezîre-i Girid). Ankara: Akçağ Yay.

Mehmed Süreyyâ (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C. III. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 468.

Gazel

Bildim nedir aşk-ı Hüdâ hayrân olaldan ben bana

Gördüm Hüdâ yüzin iyan bürhân olaldan ben bana

Nakd-i dili etmem telef yokdur bu evde nâ-halef

Etdim suâli ber-taraf mihmân olaldan ben bana

Ben gayba ikrâr etmedim göz göre inkâr etmedim

Gayrıyı inkâr etmedim cânân olaldan ben bana

Gönlüm gemisi ser-te-ser ettim niçe mülke sefer

Aldım ol ilden ben haber ummân olaldan ben bana

Olmaz Azîz ile cidal yokdur bu yolda infiâl

Baş eğdi cümle ehl-i hâl sultân olaldan ben bana

(İnal, İbnü’l- Emin Mahmud Kemal (1999). Son Asır Türk Şâirleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). C.1. Ankara: AKM Yay. 54.)

Muhayyelât Mukaddimesi

Nihâde-i tâk-ı nisyân olmuş lisân-ı Süryânî ve İbrânî ve elsine-i sâireden ‘Hulâsatu’l-Hayâl’ nâmıyle tavîlü’z-zeyl bir kitâb-ı fersûde reside-i dîde-i ibret-dîdem olup mucib-i intibâh u ibret ve müstevcib-i pend ü nasihat olacak bir nüsha-i hikemî olmagın kıssahâ-yı garîbe ve menâkıb-ı acîbelerinden bazısı intihâb ve ifraz olunup usûl-i dervişân üzre sâde ibare ile hâme-i zîb-i inşâ kılınmıştır. Her ne kadar muhayyelât kâbîlinden ise dahi nisâb-ı metâli’-i evkâte tatbik ile tesvid olunmagın mütalâası mutlak def’-i kasavet-i hâtır etmek hevesindendir.

(İnal, İbnü’l- Emin Mahmud Kemal (1999). Son Asır Türk Şâirleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). C. I. Ankara: AKM Yay. 53-55.)