Madde Detay

Balasan, halk edebiyatının kadın şairlerinden biri olup (Cunbur 1968: 188-189) hayatı hakkında bilinenler rivayetlere dayanmaktadır. Balasan, 18. asır şairlerindendir. Kars ve civarında yaşayan yaygın bir halk rivayetine göre Genceli bir Ermeni keşişin kızıdır. Aynı köyün Türk mahallesinden Ağa-Han adlı bir genç ile birbirlerini severler. Köyün ileri gelenleri, kızı Ağa-Han’a babasından isterler. Mühlet isteyen babası ve ağabeyi Arslan, o gece bütün yüklerini toplayıp, Ahıska’ya göçerler ve aynı zamanda Balasan’ı bir Ermeni’ye nişanlarlar. Balasan bunun üzerine ağabeyi Arslan için ünlü kargışı söyler: “Yaralarım göz göz olup akmasın/ Fizâhından, kimse yüzen bakmasın/Nefesin kesilsin, sesin çıkmasın/İçerden, ciğeren oyulma düşsün”. Rivayete göre, Arslan bu kargıştan 40 gün sonra ölmüştür. Balasan’ın Gence’ye bir kervanla gönderdiği “Gelsin” dönerayaklı (redifli) deyişini alan Ağa-Han adamlarını gönderip Keşiş ve Balasan’ı eski köylerine getirtir ve iki genç evlenirler (TDEA 1977: 304; Arısoy 1995: 206). Doğum tarihi hakkındaki bilinmezlik ölüm tarihi için de geçerlidir.

Müjgan Cunbur, Başakların Sesi adlı eserinde Balasan ile Ağa Han aşk hikâyeleri çok meşhur olduğunu, şiirleri ve deyişleri de ismi gibi tatlıdır, şeklinde ifade eder. Cunbur, bu eserinde, Balasan ile Ağa Han’ın aşk hikâyelerini ayrıntılı bir şekilde yorumlamaktadır (1968: 188-189). “Ilgın Ilgın Esen Bahar Yelleri” ve “Ağ Kâğât Beleyim Kan Yaşa Seni” ile başlayan şiirleri tespit edilebilmiştir. Bu şiirlerinde âşığın, Balasan mahlasını kullandığı görülmektedir. Dili sade ve anlaşılırdır.

Arısoy, Sunullah (1995). Türk Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Cunbur, Müjgân (1968). Başakların Sesi. Ankara: Poyraz Reklâm Yay.

“Balasan” (1977).​ Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Dergâh Yay. 304.

Ilgın Ilgın Esen Bahar Yelleri

Ilgın ılgın esen bahar yelleri

Gözlerim yolunu, gelecek mi yâr

Dedemden boşanan kanlı selleri

Tezden yağlı yiğle silecek mi yâr

Felek beni taştan taşa sürüdü

Yüreğimde tüten aşkın korudu

Hasret yeli vurup cismim bürüdü

Kavuşup yanmadan alacak mı yâr

Derdli Balasan’ım ircam bu sizden

Bir şule götürün candaki közden

Salın civarına görün ki tezden

Salığım alıp da bulacak mı yar

Cunbur, Müjgân (1968). Başakların Sesi. Ankara: Poyraz Reklâm Yay. 188-189.

Ağ Kâğât Beleyim Kan Yaşa Seni

Ağ kâğat beleyim kan yaşa seni

Gence’ye var söyle Yar Han’a gelsin

İbtida arz eyle sıdk u selâmım

Hulûsu tam tutsun merdana gelsin

Ondan ayrılalı canım hastadı

Gönül kuşu uçup dönmek istedi

Kanadım bağlıydı kol şikestedi

Kurtulabilmenem efgane gelsin

Gözedirem altı aydır yolunu

Mevlam bilir benim müşkül halimi

Bağlamışam aşk oduna selimi

Gözyaşım kâr etmez pervane gelsin

Ben Aslı değilim olmasın Kerem

Gönlüne koymasın derd ile verem

Hicran taptağıyım bulunmaz çarem

Bir umudum odur dermana gelsin

Ömrüm oldukça ben geçmenem ondan

Ölsem de hasretim gitmez cihandan

Engeller zulm eder bana her yandan

Hoyrat bozdu binam virana gelsin

Ay yeşili döktüm kara bağlarım

Bürçeği teline bakar ağlarım

Ceran tek tordayım ciğer dağlarım

Koymasın âhımı Aslan’a gelsin

Balasan’ım sıdkım bütün o yâre

Ben için bakmasın özge diyâre

De ki bin aşk atın Ahıska’yı ara

Geçsin Âl-Osman’a bu yana gelsin

Arısoy, Sunullah (1995). Türk Halk Şiiri Antolojisi. Ankara: Bilgi Yayınevi. 206-207.