Madde Detay

Şair Ataol Behramoğlu'nun kardeşi olan Nihat Behram, Kars'ta doğdu. Asıl adı Mustafa Nihat Behramoğlu’dur. Annesi İsmet Hanım babası yüksek ziraat mühendisi Haydar Bey'dir. Çankırı'da başladığı ortaöğrenimini çeşitli şehirlerde sürdürdü; Bursa Atatürk, İstanbul Haydarpaşa ve Pendlk Lisesinde öğrenim gördü. Halkın Dostları (18 sayı, 1970-1972) dergisinin yönetimine katıldı ve yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 1972'de Gazetecilik Yüksekokulunda öğrenimini sürdürürken siyasi nedenlerden dolayı tutuklandı ve bir buçuk yıl tutuklu kaldı. Serbest kaldıktan sonra yarım bırakmak zorunda kaldığı üniversite öğrenimini aftan yararlanarak tamamladı. Ağabeyi Ataol Behramoğlu ile birlikte Militan (18 sayı, 1975-1976) dergisini ve Yılmaz Güney ile birlikte Güney dergisini çıkardı (1977-1980). Bir müddet Güney Film'in idareciliğini yaptı. 1975-1980 yılları arasında Vatan gazetesinde çıkan yazılarının çoğu dava konusu oldu. 12 Eylül döneminde Bakanlar Kurulu kararıyla T. C. vatandaşlığından çıkarıldı. Hayatı Tutuşturan Acılar adlı şiir kitabı ve öncekiler 80 darbesinden sonra toplatıldı. Hakkındaki davalar sonuçlanıp, tutuklama kararı çıkınca yurdışına çıktı. Uzun yıllar Türkiye'den uzakta yaşamak zorunda kalan Behram, 17 yıllık politik sürgünden sonra, 1996'da Türkiye'ye döndü.

1996 yılında vatandaşlık hakları iade edildi; Ceza Kanunu'nun 142. maddesi yürürlükten kalkınca hakkındaki dosyalar kapatıldı ve kitapları tekrar basılabildi. "Manastır Kuşçusu" adlı ilk şiiri 1967'de Soyut dergisinde çıktı. Şiir ve yazıları; Halkın Dostları, Militan, Güney, Vatan, Varlık ve Yasakmeyve gibi süreli yayınların yanı sıra çeşitli sanat ve edebiyat dergilerinde yer aldı. Şiirleri aynı zamanda yurtdışındaki dergilerde de yayımlandı. Şiir, roman, hatıra, deneme, röportaj ve çocuk kitapları yayımladı. Ser Verip Sır Vermeyen Bir Yiğit, Lanetli Ömrün Kırlangıçları ve Gurbet adlı kitapları Almancaya çevrildi. 1986'da Gurbet adlı romanıyla Henrich Böll bursu kazandı ve iki yıl Almanya'da kaldı. Yüze yakın şiiri çeşitli sanatçılar tarafından bestelendi. Tanımlar (2008) adlı şiir kitabıyla 2009 Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü'nü kazandı. Hâlen İsviçre'nin Basel kentinde yaşamaktadır. TYS'nin kurucu üyesidir.

Toplumcu şiir anlayışıyla dikkat çeken Nihat Behram, daha çok şair kimliğiyle öne çıkmıştır. Gerek şiirlerinde, gerek romanlarında gerekse yazılarında politik temalar önemli bir yer tutmaktadır. Şiirlerinde toplumcu gerçekçiliğin hâkim olduğu ve yer yer kavgacı bir tutumun öne çıktığı görülmektedir. Barış, şair ve şiiri için "İlk şiirlerinden günümüze kadar doğrultusunu ve yönünü yitirmeden gelebilen şairimizdir o. Hep ezilenden, yoksuldan ve emekten yana olmuş; sözünü o dönemin isyankâr diline uygun sözcükler ve imge örgüsüyle söylemiştir. Yüksek sesle okunacak ve kitlelerin kanını ateşleyecek şiirler söylemiştir. Umut, inat ve isyan şirinin omurgasını oluşturur. Nihat Behram’ın şiiri kendi deyimiyle ‘yalın bir yüreğin’ şiiridir. Kimseden bağışlanmasını istemez o, şiirlerden başka. Sadece kavganın değil, aşkın ve yaşama sevincinin de şairidir. Sürgün yıllarında yazdığı şiirlerde memleket hasreti ve sosyalizm vurgusu belirgin bir biçimde kendini hissettirir. Halk şiirimizin o gür sesini duyumsarız onun şiirlerinde." (Barış 2019) değerlendirmesini yapmıştır

Halk şiirinin formal özelliklerinden faydalanan Behram'ın şiirlerinde doğanın yeri ve sözcük dağarcığının zenginliği de dikkat çekmektedir. Şahin'e göre "Devrim", Nihat Behram’ın ana izleklerindendir: "Şair, ezilenlerin, yoksulların yazgısını kaygı edindiği için, 'siyasal' alandan uzak durmaz. 'Yazınsal / poetik' alanla 'siyasal' alan birliktedir onda. 'Estetik' olanın diyalektiği ile 'eylemsel' olanın diyalektiği örtüşür. Bu güzel buluşma, bize, nesnelerden duyduğumuz haz’dan daha önemli bir şeyler söyler: Düşünce’den duyduğumuz haz!" Şairin tüm şiirleri Ateşi Solumak (2018) adıyla tek ciltte toplanmıştır. Çizimlerini ve resimlerini Bayram Gümüş’ün yaptığı 5 ciltlik "Şiirözü" serisinde şair, en özgün şiirlerinin arkasındaki duygu, gözlem, bilgi birikiminin öykülerini çocuklar ve yetişkinlere masal diliyle anlatmıştır.

Gurbet sorunlarının epik bir anlatımla işlendiği Gurbet, Nihat Behram'ın ilk romanıdır. Ataol Behramoğlu, bu roman için "Gurbet, acımasız gerçekçiliğini, şematik, didaktik kalıplarla değil, insanı en derin yerlerde yakalayan, sarsan bir duygusallık-gerçekçilik sentezinde verebilen; aklın ve duygunun kesiştiği, senteze ulaştığı noktalarda, bireyseli ve toplumsalı en yüksek dozlarda kaynaştırmayı, birlikte sunmayı başaran bir roman." değerlendirmesini yapmıştır. Kız Ali (2000) romanında şiirsel bir dil hâkimdir ve yazar dünyanın merhametsiz oluşunu eleştirir. Çalışlar, bu romanı şöyle değerlendirmiştir: "Behram'ın romanının çok güçlü ve etkili olduğunu, Anadolu'nun sokağa atılmış çocuklarını, olağanüstü bir yetkinlikle anlattığını belirtmeliyim. Yazarın etkili, çarpıcı ve şiir yüklü kalemi okuyanı hemen romanın içine çekiyor." Behram, babasının özgeçmişinden hareketle, yakın geçmişimiz ve insanlık tarihini irdelediği Miras (2004) romanında teknolojiden büyüye, politik ihtirastan dine, küreselcilikten medyaya, yaşadığı çağla hesaplaşır. 5 ciltlik "Yazılar ve Söyleşiler" serisindeki yazılarda ise ağırlıklı olarak kültür, demokrasi ve özgürlük mücadelesini ele almıştır. Yeniden Yaratılmanın Coşkusuyla Mektuplar (1967-1983), Ataol Behramoğlu ve Nihat Behram’ın 1967-1983 yılları arasında birbirlerine yazdıkları mektuplardan günümüze kadar korunmayı başaran toplam 120 mektuptan oluşmaktadır.