Madde Detay

Acem asıllı olan Bîdârî, Dergüzin’de doğdu. Hayatı hakkında eldeki bilgiler sınırlıdır. Şair Sehâbî’nin kardeşidir. Dergüzin’den Anadolu’ya gelen Bîdârî, okuma yazma bilmemesine rağmen kendisini ilimde ve Anadolu Tükçesinde yetiştirdi. Meslek olarak sarraflığı seçti (Kılıç 2010: 448). 968/1560 yılında öldü (Solmaz 2005: 237, Eyduran 2009: 192, Riyâzî vr. 29b). Ancak Sicill-i Osmânî’de ise III. Murad dönemi (1574-95) sonlarında öldüğü kayıtlıdır (Akbayar 1998: 373).

Kaynaklarda Bîdârî’nin herhangi bir eserinin olup olmadığı hakkında bilgi bulunmamaktadır. Ancak çeşitli mecmualarda şiirlerine rastlanmaktadır.

Okuma yazma bilmemesine rağmen hafızasında birçok şairin şiirini tutabilme özelliğine sahipti. Kendisi gibi Acem’den gelen şairlerin Anadolu Türkçesini kullanmada yetersiz olmalarına rağmen Bîdârî, bu Türkçeye hakim olmayı başarmış, çok güzel ve akıcı şiirler söylemiştir (Solmaz 2005: 237, Eyduran 2009: 192). Gelibolulu Âlî, okuma yazma bilmediği için şairin mahlas olarak kendisine Bîdârî'yi seçtiğini söyledikten sonra, gazellerindeki tarzından dolayı onu ünlü İran şairi Enverî’ye benzetir (İsen 1994: 200).

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî. C. 2. İstanbul: KB-Tarih Vakfı Yay.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 2. İstanbul.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ Yay.

Kaf-zâde Fâ’izî, Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye 11. vr. 33b.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens. Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî, Riyâzu’ş-Şu’arâ. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr. 29b.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî, Gülşen-i Şu’arâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun  (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 01.02.2014].

Sungurhan Eyduran, Aysun  (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin B. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 01.02.2014].

Gazel

Âyet-i rahmet gibi inmiş yere pür-nûr berf
Eyledi vîrâne-i dehri yine ma’mûr berf

Cem’-i bostânı bürûdetden perîşân eyledi

Bülbüli gülden güli gülşenden itdi dûr berf

Yeryüzin tutdum diyü haylî tefâhur itmesün

Olmasun bir iki günlük devlete magrûr berf

Sûret-i devrânı her yüzden temâşâ itmege

İtdi peydâ âbdan âyîne-i billûr berf

Âb u âteş-tab’ıla Bîdârî itmiş imtizâc

Mevsim-i berd ü şitâ olur ana tennûr berf

(Eren, İdris (2002). Pervâne Beg Nazire Mecmuası (291a-316a). Transkripsiyonlu Edisyon Kritikli Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 128.)

Gazel

Kâşki olsaydı cismüm râh-ı cânânumda hâk

Tâkatüm başaydı hâküm üstine ol nûr-ı pâk

Çıkmaya bir zerrece mihrün dil-i sad-çâkden

Hançer-i hecrünle ger sînem olursa çâk çâk

Derd-i bî-dermâna düşdüm ey tabîb-i cân u dil

Şerbet-i lâ’l-i lebün sun kim helâk oldum helâk

Serv gibi salunursan nâz u istignâ ile

Öldürür ben nâ-tuvânı kılmaz ol bî-bîk bâk

Târ olur Bîdârî gerdûn kevkeb-i bahtum gibi

Sûz-ı dilden her kaçan kim çeksem âh-ı derd-nâ

(Keklik, Sadettin (2003). Pervâne Beg Nazire Mecmuası, (340b-368a) Transkripsiyonlu, Edisyon Kritikli Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 133.)