Madde Detay

Câmiʻî’nin hayatı hakkında kaynaklarda verilen bilgiler oldukça sınırlıdır. Latîfî Tezkiresi’nde şairin hayatıyla ilgili az da olsa bilgi verilmektedir. Lâtîfî, Manisa’da doğan Câmiʻî’nin, Kanuni Sultan Süleyman dönemi şairlerinden olduğunu söyleyerek onun hat sanatındaki başarısından övgüyle bahseder. Hatta onu ünlü hattat Yâkût’a benzeterek onun ikinci Yâkût olduğunu ve nakış ilmindeki maharetiyle de ünlü nakkaş Mânî’ye benzediğini söyler (Canım 2000: 208).

Câmiʻî’den bahseden bir başka tezkireci de Âşık Çelebi’dir. Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ adlı tezkiresinde Manisalı Senâyî’den bahsederken Manisalı Sâmi’î’yle birlikte Kâni’î ve Câmiʻî’nin de Manisalı şairler arasında olduğunu zikrederek bu şairlerle bir mecliste buluştuklarını belirtmiştir (Kılıç 2010: 1489).

Evliya Çelebi de Seyâhat-nâme’sinde Manisa hakkında değerlendirmelerde bulunurken Câmiʻî’nin, Gülfem Hatun Çeşmesi üzerine düşürdüğü ve 946/1539-40 tarihini veren iki beyitlik tarih kıt’asına yer vermiştir (Dağlı vd. 2005: 39).

Câmiʻî’nin nerede ve ne zaman öldüğü hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Latîfî’nin şair hakkında kullandığı “Padişahımız devrinde nakl itdi.” ifadesinden Câmiʻî’nin, Latîfî Tezkiresi’nin yazıldığı tarih olan 1546 yılından önce öldüğü anlaşılmaktadır. Yine Evliya Çelebi’nin Seyâhat-nâme’sindeki şaire ait olan tarih kıt’asının verdiği 946/1539-40 tarihine bakarak Câmiʻî’nin bu tarihte hayatta olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda Câmiʻî’nin 1539-40 ile 1546 tarihleri arasında öldüğünü söylemek mümkündür.

Eserleri:

1. Vâmık u Azrâ (Muhabbet-nâme): Câmiʻî’nin şimdilik elimizdeki en önemli eseridir. Kanuni Sultan Süleyman’ın saltanatının ilk yıllarında Sinan Paşa’nın teklifi üzerine yazılmıştır. Mesnevi tarzında kaleme alınan bu eser, “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün” vezninde olup toplam 5240 beyittir. Eser üzerine bir travay (Antunbay 1937), bir mezuniyet (İşcan 1970) ve iki doktora (Harmancı 2003, Ece 2002) çalışması yapılmıştır.

2. Manisa Şehrengizi: Klâsik Türk edebiyatında Manisa hakkında yazılmış ilk şehrengiz olan bu eser, beşer mısralık 12 bentten oluşmaktadır. Bentlerle yazılmış olması hasebiyle eser edebiyatımızda genellikle mesnevi tarzında yazılmış olan şehrengizlerden farklılık arz eder. Bu bentlerde Manisa övgüsüyle birlikte şehirde yaşayan yedi esnaf güzelinin övgüsü yapılmıştır (Tığlı 2005).

Bu eserler dışında Câmiʻî’nin herhangi bir eserinin olup olmadığı hakkında elde bilgi bulunmamaktadır. Bir şair olarak şiirlerini bir araya getirerek bir Dîvân tertip ettiği bilinmemektedir. Ancak çeşitli mecmualarda şaire ait bazı şiirlere rastlanmaktadır. Yunus Kaplan, hem biyografik kaynaklar hem de bu mecmualardan hareketle Câmiʻî’ye ait 1 tahmis, 29 gazel, 6 matla ve 1 tarih kıt’ası olmak üzere toplam 37 manzumeyi bir araya getirerek bildiri metni olarak yayımlamıştır (Kaplan 2018). 

Altunbay, Rüştü (1937). Câmiʻî ve Vâmık u Azrâsı, İstanbul: İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. 

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ, Ankara: AKM Yay.

Dağlı, Yücel, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankof (hzl.) (2005). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi IX. Kitap, İstanbul: YKY.

Ece, Selami (2002). Manisalı Câmiʻî’nin Vâmık u Azrâ Mesnevisi (İnceleme-Metin-Sadeleştirme). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 2. İstanbul.

Harmancı, M. Esat (2003). Manisalı Câmiʻî Muhabbet-Name (Vâmık u ‘Azrâ) İnceleme-Metin-Nesre Çeviri. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

İşcan, Nuran (1970). Câmiʻî, Vâmık u ‘Azrâ. Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

Kaplan, Yunus (2018). “Manisalı Bir 16. Yüzyıl Divan Şairi: Câmi’î ve Şiirleri”. Manisa: Geçmişten Günümüze Manisa Sempozyum Kitabı . C. II. 1261-77.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ, İnceleme-Metin. C. 2. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens. Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Tığlı, Fatih (2005). “Klasik Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Câmiʻî’nin Manisa Şehrengizi”. Celal Bayar Üniversitesi Manisa Şehri Bilgi Şöleni. 29-30 Eylül.

Gazel

Gözlerün ‘âşıklar öldürmek olupdur hû sana

Kim bilür dahı neler ögredür ol câdû sana

Bu gice ahşamlasan iy mâh-ı nev didüm didi

Mâh-ı nev bedr olmasa ahşamlamaz yâ hû sana

Tîr-i gamzen cânuma kasd itdüginden inlerem

‘Âkıbet kurbân olurın iy kemân-ebrû sana

Görmedüm bir zerre denlü mihrüni bu derd ile

Cân üzinmekden hilâle döndüm iy meh-rû sana

Îd-i vaslında elin öpmek dilerdüm leblerin

Sundı ider Câmi’î bayramluk olsun bu sana

(Sevinç, İbrahim (2001). Pervane Beg Nazire Mecmuası (1a-29b). Transkripsiyonlu Edisyon Kritikli Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. 47.)

Vâmık u Azrâ’dan

Erir nâr-ı belâda cism ü cânı

İder göynükleri şerhin zebânı

Yanar kim rûşen ide her ârâyı

Ne hâsıl rûşen olmaz pîş-i pâyı

Yakar fikr âteşine rişte-i cân

Virür agyâra nef’ özine noksân

Vefâ umar her ednâ vür ehasdan

Virür cân bâda her bârid nefesden

(Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: AKM Yay. 208.)