CELÂL, Mahmûd Celâleddîn Paşa

(d. 1255/1839-40 - ö. 1316/1899)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mahmûd Celâleddîn'dir. Şiirlerinde Celâl mahlasını kullandı. 1255/1839-40’da İstanbul’da doğdu. Sadrazam Çorlulu Ali Paşa’nın torunlarındandır. Maliye Nezâreti muhasebeciliklerinde ve vilayetlerin kapı kethüdalıklarında bulunmuş olan muhasebeci Mehmed Azîz Efendi’nin oğludur. Bayezîd Mekteb-i Rüşdîsi’nde ve Dârü’l-Ma’ârif’de okudu. Sultan Abdülmecîd’in huzurunda iki kez yapılan imtihanda gümüş ve altın iki başarı nişanına nail oldu. Mektepteyken akrabasından Enderun Hocası Mustafa Şâkir Efendi’den de ayrıca Arapça dersi aldı. 1269/1852-53’te Meclis-i Vâlâ Mazbata Odasına atandı. Zekiliği ve gösterdiği kabiliyetle kendini amirlerine sevdirerek on dokuz yaşında 1274/1857-58’de Meclis’in Mühimme Cemiyeti’ne başkâtip, sonrasında da meclise zabıt memuru, 1278/1861-62’de Meclis Başkâtip Muavini, 1279/1862-63’te başkâtip oldu. 1284/1867-68’de Girit’in düzeniyle görevlendirilen Sadrazam Ali Paşa’nın maiyetinde Girit’e gitti. Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye yerine Şu’râ-yı Devlet’in kurulmasında üye olarak katılıp başkâtip olarak 1287/1870-71’e kadar vazifesini yerine getirdi. 1287/1870-71’de Dâhiliye Nezâreti Müsteşarlığı’na tayin edildi. O sırada Fransa İmparatoriçesi Eugènie’nin geleceğine karar verecek olan heyette bulundu. Müsteşarlık görevinden sonra Âmedî-i Dîvân-ı Hümâyûn memuriyetine atandı ve 1288/1871-72’de Ali Paşa’nın vefatında azledildi. Ali Paşa taraftarlarına iltifat etmeyen Mahmûd Nedîm Paşa’nın sadrazamlığında iki sene kadar mazul kaldı. 1290/1873-74’te Divân-ı Ahkâm-ı Muhâkemât Dâiresi azalığına tayin edildi. Bir sene sonra Yûsuf Kâmil Paşa hava değişikliği için Mısır’a giderken onunla birlikte gitti. 1292 sonları/1876’da ikinci kez amedci oldu. 1295/1878’de ara verdi. Üç ay sonra Şu’râ-yı Devlet Tanzimat Dâiresi azalığı’na getirildi, 1297/1879-80’de dairenin başkanlığıyla görevlendirildi. Dördüncü rütbeden başlayarak 1298/1880-81’de vezir oldu. 1301/1883-84’te ayrıca Tophâne’de kurulan Umûr-ı Nâfi’a Komisyonu azalığı verildi. 1304/1886-87’de meydana gelen kargaşanın giderilmesi ve güvenliğin sağlanması için Girit’e gidip kırk günde sorunu çözdü ve döndüğünde Sisâm’daki karışıklıkları da sona erdirdi. Ödül olarak murassa Osmanlı nişanı, altın ve gümüş imtiyaz madalyaları aldı. 1304/1886-87’de Muvâzene-i Umûmiyye’nin kontrol edilmesi için kurulan komisyonun başkanlığına, 1305/1887-88’de Maliye Nezâreti’ne tayin edildi ve o senenin sonunda azledildi. 1306/1888-89’da meydana gelen karışıklığı çözmek için ikinci defa Girit’e gitti. 1307/1889-90’da Tanzimat Riyâsetine atandıysa da istifa etti. Bir müddet sonra Hüdâvendigâr Valiliğine, 29 Muharrem 1309/4 Eylül 1891’de Ticaret ve Nâfi’a Nezâreti'ne, altı gün sonra Girit Vâli Vekâleti'ne tayin edildi. Murassâ Mecîdî nişan, altın Girit ve liyâkât madalyaları verildi. Vekâlete Turhan Paşa’nın görevlendirilmesi üzerine Girit’ten ayrıldı. Otuz bin kuruş azledilme maaşı tahsis edildi. Cumâdelulâ 1313/Ekim-Kasım 1895’te ikinci kez Ticâret ve Nâfi’a Nezâreti'ne atandı, Rumeli vilayetlerinin düzeni ve bütçe komisyonları başkanlıklarıyla görevlendirildi. Ziraat Bankası Müdürlüğü maaşı da nezaret maaşına eklendi. Murassa iftihar nişanı verildi. İran’ın birinci rütbe şîr-i Hurşîd, Saksonya’nın Grand Croix, Bulgaristan’ın birinci rütbe Saint Alexander nişanlarına layık görüldü. 6 Ramazan 1316/18 Ocak 1899’da vefat etti. Beşiktaş’ta Yahyâ Efendi Türbesi haziresine defnedildi.

Eserleri şunlardır:

1. Mir’at-ı Hakîkat: Matbu tarihtir. Önemli bir eserdir.

2. Ravzatü’l-Kâmilîn: Şefiknâme’nin şerhidir ve matbudur. Bu eseri, Mahmûd Nedîm Paşa tarafından amedcilikten azledildiğinde Yûsuf Kâmil Paşa adına yazmıştır.

Manzum eserleri, Girit valisiyken basılmıştır. Resmî nutuklarıyla, resmî ve hususî yazıları da ayrıca basılmıştır. İbnü’l-Emin Mahmud Kemal, el yazısıyla yazdığı Mecmû’a-ı Eş’âr'ının, sahhaflarda satıldığını ve dostlarından birinin onu satın aldığını söyler.

Nesri, nazmından daha iyidir. Musikide ustadır. Uşşâk makamında bestelediği “Mir’atı ele al da bak Allah’ı seversen” şarkısı hoştur. Diğer şarkıları da usule ve zevke uygun bestelenmiş güzel eserlerdir. Onu dinleyenler, bu eserleri çok güzel okuduğunu söyler. Rik’a yazısı da güzeldir

Kaynakça

Cunbur, Müjgan (hzl.) (1999). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri. C. I. Ankara: AKM Yay. 

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 20.01.2015
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Dün gece bir mâh gördüm âlemi tenvîr eder

Nâz burcundan çıkup cân mihverin tedvîr eder

Şöyle pertev verdi kim zulmet-sarây-ı kalbime

Bir yıkılmış hânede âvizeler tasvîr eder

Bir gülüşte gül dehânı nun iki kaşı kalem

Safha-ı ruhsârı da Nûr âyetin tefsîr eder

Sanma ey dil yalınız sensin esîr-i kâkülü

Ol perî-rû bir kılıyle bin kulu teshîr eder

Gizlesem de derd-i aşkı isfirâr-ı sûretim

Hasta-i hicrân-ı cânân olduğum teşhîr eder

Hayretimden kalmadı nutka mecâl ammâ Celâl

Kilk-i sevdâ mâ-cerâ-yı hâlimi tasvîr eder

(Cunbur, Müjgan (hzl.) (1999). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri. C. I. Ankara: AKM Yay. 315-16.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1ESRÂR DEDE, Mehmedd. 1748? - ö. 1796Doğum YeriGörüntüle
2Orhan Murat Arıburnud. 12 Aralık 1918 - ö. 11 Nisan 1989Doğum YeriGörüntüle
3ÂRİF, Ârif Beyd. ? - ö. 1822-23Doğum YeriGörüntüle
4ESRÂR DEDE, Mehmedd. 1748? - ö. 1796Doğum YılıGörüntüle
5Orhan Murat Arıburnud. 12 Aralık 1918 - ö. 11 Nisan 1989Doğum YılıGörüntüle
6ÂRİF, Ârif Beyd. ? - ö. 1822-23Doğum YılıGörüntüle
7ESRÂR DEDE, Mehmedd. 1748? - ö. 1796Ölüm YılıGörüntüle
8Orhan Murat Arıburnud. 12 Aralık 1918 - ö. 11 Nisan 1989Ölüm YılıGörüntüle
9ÂRİF, Ârif Beyd. ? - ö. 1822-23Ölüm YılıGörüntüle
10ESRÂR DEDE, Mehmedd. 1748? - ö. 1796MeslekGörüntüle
11Orhan Murat Arıburnud. 12 Aralık 1918 - ö. 11 Nisan 1989MeslekGörüntüle
12ÂRİF, Ârif Beyd. ? - ö. 1822-23MeslekGörüntüle
13ESRÂR DEDE, Mehmedd. 1748? - ö. 1796Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Orhan Murat Arıburnud. 12 Aralık 1918 - ö. 11 Nisan 1989Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15ÂRİF, Ârif Beyd. ? - ö. 1822-23Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16ESRÂR DEDE, Mehmedd. 1748? - ö. 1796Madde AdıGörüntüle
17Orhan Murat Arıburnud. 12 Aralık 1918 - ö. 11 Nisan 1989Madde AdıGörüntüle
18ÂRİF, Ârif Beyd. ? - ö. 1822-23Madde AdıGörüntüle