Madde Detay

Karaferye’de doğdu. Asıl adı İbn-i Yemîn’dir. Öğrenimini tamamlayıp Pervîz Efendi’den mülazım oldu. Çeşitli yerlerde kadılık ve müderrislik yaptı. En son Dimetoka kadısı iken öldü. Ölüm tarihi ihtilaflıdır. Hasan Çelebi, Riyâzî ve Şemseddin Sâmî’ye göre 990/1582, Fâ’izî, Bursalı Mehmed Tahir ve M. Nâil Tuman’a göreyse 999/1590 yılında öldü. Ancak M. Nâil Tuman, Hasan Çelebi ve Şemseddin Sâmî’nin verdikleri ölüm tarihinin yanlış olduğunu belirtir.

Hoş sohbet, derviş yaratılışlı bir şair olan Cevherî’nin, herhangi bir eserinin olup olmadığı hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Ancak çeşitli tezkire ve mecmualarda bazı şiirlerine rastlanmaktadır. Ahdî, Cevherî’nin Farsça ve muammada iyi olduğunu ancak şair olarak şöhretinin bulunmadığını söyler (Solmaz 2005: 249).

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ Yay.

Kaf-zâde Fâ’izî, Zübdetü’l-Eş’âr. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye 11. vr. 41b.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ens. Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Riyâzî, Riyâzu’ş-Şu’arâ. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr. 34b.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî, Gülşen-i Şu’arâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkîretü’ş-Şu’arâ.  http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 01.02.2014].

Sungurhan Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A.  http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 01.02.2014].

Şemseddin Sâmî (1314). Kâmûsu’l-Âlâm. C. 3. İstanbul: Mihran Matbaası.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay.

Gazel

Kendüni urma dilâ hançerine cânânun

Varma yanuna yidi başlu bir ejderhânun

Ey dil âzürde durur zahmlarun nâlenden

Sana mücerred ta’nı vardur bu gice yârânun

Gerçi itdi kulına va’dei ferdâ bî-had

Bir kıyâmet ki yüzün görmedi bir ferd anun

Kimi başıyla gelür sana kimi cânıyla

Başka bir tuhfesi var hizmetine her cânun

Cevherî agzumıza bir şeker ezdi ki yine

Sözde dadın görüp adın ana mı Selmânun

(İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ Yay.)

Gazel

Sû-yi gülzâr-ı ‘aşka kim yaşın seyyâledür dirler

Düşüp pâyine her servin katı meyyâledür dirler

Başumda âteş-i şevkünle yanmış dâg-ı hûnînüm

Mahabbet kûhsârında açılmış lâledür dirler

Benüm bu çeşm-i hûn-âlûdum üzre katre-i eşküm

Dahi bir nâ-şüküfte gonca üzre jâledür dirler

Bu bî-had penbe-i dâgum mahabbetle gören cismüm

Kefen içre yatur bir mürde-i sad-sâledür dirler

Görenler tavk-ı zerrînini ol mihr-i cihântâbun

Kuşatmış Cevherî mâh-ı münîr-i hâledür dirler

(Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul. 1045.)