Madde Detay

Tire’de doğdu. Asıl adı Bâlî’dir. İlahi cezbeye tutulduğu için Sarhoş Bâlî sanıyla meşhur oldu. Aslen Amasyalı olan babası, Bayezid’in oğlu Şehzade Ahmet’in hocasıydı. Bâlî, Sultan Süleyman’ın hocalarından olan Hayreddin Efendi’den mülazım olarak 25 akçeyle Kepenekçi Medresesi’ne müderris olarak atandı. Bir müddet sonra resmi görevlerinden ayrılarak Halvetî şeyhlerinden Şeyh Ramazân Efendi’ye intisap etti. Tarikat adabına riayet ederek nefsini terbiye eden Sarhoş Bâlî, hocası Şeyh Ramazân Efendi 963/1555 yılında ölünce onun yerine Ali Paşa Zaviye’sine şeyh oldu. 980/1572-73 yılında İstanbul’da öldü. Sâ’î, “Fenâ câmı ile Bâlî Efendi mest idi geçdi” mısraını ölümüne tarih olarak düşürdü. Mezarı İstanbul’da Ağa Yokuşu başında Kurşunlu Türbesi civarındadır.

Döneminde bir hayli meşhur olan ve önceleri Vâlihî mahlasını kullanan Cevherî’nin herhangi bir eserinin olup olmadığı hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Bursalı Mehmed Tahir, sadece Şerh-i Füsûs’tan bahsederek eserlerinin basılmadığı bilgisini vermiştir (Yavuz ve Özen 1972: 182). Ancak Bursalı Mehmed Tahir’in bahsettiği bu eser, aynı yüzyılda yaşayan Sofyalı Bâlî Efendi (öl. 960/1553)’ye aittir.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî . C. 2. İstanbul: KB-Tarih Vakfı Yay.

Azamat, Nihat (1992). "Bâlî Efendi, Sarhoş". İslâm Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: TDV Yay. 20.

Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 2. İstanbul.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ Yay.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. C. 2. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Şakâyık-ı Nev’i-zâde”. İstanbul: Çağrı Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun S. (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 01.02.2014].

Şemseddin Sâmî (1314). Kâmûsu’l-Âlâm. C. 3. İstanbul: Mihran Matbaası.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 1. İstanbul: Meral Yay.

Gazel

Ey dil niye yanmazsın pervânece yok mısın

Vir aklunı yagmaya dîvânece yok mısın

Hum-hâne-i ‘aşkunda il mest ola sen ayık

Nûş eyleyemez misin mestânece yok mısın

Öldürsene nefsüni sen zinde iken ‘âşık

Defn eyleyemez misin kûrhânece yok mısın

Tasvîrini kalbinden nakş eyleyemezsin var

Nakkâşa biliş bâri büt-hânece yok mısın

Gencîne-i ‘aşkunda ey Cevherî ol yârin

Ma’mûr olımazsın çün vîrânece yok mısın

(Ergun, Sadettin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C. 3. İstanbul. 1049.)

‘İlm-i ahfâ ögredür ‘âşıklarına ol dehân

Anun içündür seven olur seni gözden nihân

***

‘İzz ise maksûd eger ey yüzi mısbâh alnı zav

Mantıkun hikmetden it itme ‘avâm ile kelâm

***

Âfet-i devrân ruhundur ‘ârız-ı dil-cûyun âb

Sen bu yüzden mâh-rûlar içre oldun âftâb

Hattun ol âfet durur kim âftâb üstindedür

Zülfün altında ‘ızârundur sehâb altında âb

(Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Tenkitli Metin A. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 01.02.2014]. 224-25.)