Madde Detay

Eğitimci ve politikacı Nafi Atuf Bey ile eğitimci Müfdale Hanım’ın çocuğu olarak İstanbul Bostancı’da dünyaya geldi. Annesi ölünce Milli Mücadele’ye destek vermek amacıyla Ankara’da bulunan babasının yanına gönderildi. İlkokulu 1932’de Ankara’da Necatibey İlkokulu’nda, ortaöğrenimini ise 1938 yılında Ankara Gazi Lisesi’nde tamamladı. Yüksek tahsil için İstanbul’a gelen Ceyhun Atuf Kansu, tıp fakültesine yazıldı (Kurdoğlu 1967: 515). 1944 yılında tıp fakültesini bitiren şair, çocuklara olan düşkünlüğünden dolayı ihtisasını çocuk hastalıkları üzerine yaptı. İhtisasını tamamladıktan sonra, Ankara’nın gecekondu semtlerinde yaşayan çocukların sağlık problemleriyle ilgilendi. Bir süre Ankara’da açtığı poliklinikte çalıştıktan sonra 1948 yılında Tokat/Turhal’daki Şeker Fabrikasında doktor olarak çalışmaya başladı. 1959’da tekrar Ankara’ya döndü ve Ankara Etimesgut Şeker Fabrikası doktorluğu görevine getirildi. Ölünceye kadar burada çalıştı (Edipoğlu 1968: 216). Ankara’ya döndükten sonra doktorluk görevinin yanında Türk Dil Kurumu’nda çeşitli görevlerde bulundu. Tıp terimlerine Türkçe karşılıklar bulmaya çalıştı. Ankara Radyosu’nda hazırlanan programlarda Türkçe, Cumhuriyet, Atatürk gibi konularda düşüncelerini anlattı. Ceyhun Atuf Kansu, 17 Mart 1978’de kalp yetmezliğine bağlı olarak Ankara’da öldü.

Lisede okuduğu yıllarda şiir yazmaya başlayan ve bunları okul dergisinde yayımlayan Ceyhun Atuf Kansu, şiir ve denemelerini, Türk Dili, Ülkü, Yücel, Millet, İnkılapçı Gençlik, Ilgaz, Yön, Ataç, Papirüs, Varlık, İstanbul, Özgür İnsan gibi dergiler ile Ulus, Cumhuriyet, Vakit gibi gazetelerde yayımladı. İlk şiir kitabını İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencisi iken 1941’de Bir Çocuk Bahçesinde ismiyle neşreden şairin bu kitabını 1944’te yayımladığı Bağbozumu Sofrası takip etti. Bu iki kitapta yer alan şiirlerini genelde tabiat, çocuk ve vatan sevgisi üzerine kaleme aldı. Ankara’da çocuk polikliniğinde çalıştığı yıllarda çocuk konusunu işlediği şiirlerini Çocuklar Gemisi (1946) isimli kitabında topladı. Tokat’ta çalıştığı yıllarda ise yazdığı ve Ülkü, Millet gibi dergilerde yayımladığı şiirlerini Yanık Hava (1951), Haziran Defteri (1955) isimli kitaplarında bir araya getirdi. Bu kitaplarında yer alan şiirlerinde daha çok Anadolu ve Anadolu insanının problemlerini ele aldı. Yine aynı yıllarda çocukların sağlık problemlerinin ele alındığı Anneler Soruyorlar (1959-1961), Kasabalar ve Köylerde Çocuk Bakımı (1961) ve Turhal Dolaylarında Çocuk Bakımı (1954) adlı kitaplarını yayımladı.

1960’da yayımlanan Yurdumdan isimli şiir kitabında toplumsal sorunları işlemenin yanında dış dünyada yaşanan siyasi gelişmelere paralel olarak Cumhuriyet ve Türk İnkılabı üzerine düşüncelerini dile getirdi. Bu tarihten sonra çeşitli dergilerde yayımladığı şiirlerini Bağımsızlık Gülü (1965), Sakarya Meydan Savaşı (1970) ve Buğday Kadın Gül ve Gökyüzü (1970) isimli kitaplarında topladı (Kansu 1997: 107-109). Bu kitaplardan Bağımsızlık Gülü ile Yeditepe Şiir Armağanını, Sakarya Meydan Savaşı ile de Behçet Kemal Cağlar Ödülünü aldı. Hekimlik ve şiir onun son nefesine kadar vazgeçmediği iki temel uğraşısı oldu.

Ceyhun Atuf Kansu, özellikle 1960 sonrası kaleme aldığı şiirleriyle Türk şiirinin önemli bir şairi olmayı başardı. İlk şiirlerini hece vezniyle ve halk şiirinin etkisinde kaleme alan şair daha sonra toplumcu bir çizgide ve sosyal hayatın çeşitli görünüşlerini ele alan, zaman zaman siyasete uzanan serbest tarzda şiirler yazmaya başladı. Şiir yazdığı dönemde gelişen yeni akımlara kayıtsız kalmayan Ceyhun Atuf Kansu, bu mekteplerden herhangi birine dâhil olmak yerine kendi üslubunu kurmaya çalıştı. Şiirleri içerisinde yıkılan okul duvarının altında kalarak yaşamını yitiren köy öğretmeni Şefik Sınığ’ın hatırasını ölümsüzleştirdiği “Dünyanın Bütün Çiçekleri” isimi şiiriyle edebiyat çevrelerinde daha çok tanındı. Türk edebiyatında çocuk ve problemlerini dramatik bir şekilde ele alan Ceyhun Atuf Kansu, Anadolu’da bulunduğu yıllardaki gözlemlerinden hareketle anlattığı yoksulluk ve çaresizliğin çocuklar üzerindeki tesirleriyle diğer şairlerden ayrıldı. O, bir çocuk doktoru olarak yaptığı hizmetleri çocukları anlattığı şiirleriyle taçlandırdı. Bu çerçevede kaleme aldığı eserlerini, İyi İnsan Mehmet Ali (1964), Üvey Ana (1964), Balım Kız Dalım Oğul (1971) isimli çocuk kitaplarında topladı. Çocukları anlattığı Sihirli Değnek (1941) isimli oyunu, tıp fakültesindeki öğrencilik yıllarında yazdı

Ceyhun Atuf Kansu’nun şiirlerinde Anadolu, çağdaşlarından biraz daha farklıdır. O, daha çok Osmanlı öncesi Anadolu ile ilgilendi. Bu yaklaşımı biraz da şair üzerinde son derece etkili olan o dönemin ideolojisinden kaynaklandı. Özellikle Anadolu’nun fethini, “Anadolu’nun aşk oduna yandığı o günden, Horasan erenlerinin güneşi akıyor o sudan.” (Kansu 1960: 22) diye tanımladığı, Türk mistiklerinin bu toprakları bir gönül coğrafyasına çevirişi ve yurt tutmalarının hikâyesini anlattı.

Atatürk, Millî Mücadele, Cumhuriyet, çağdaş düşünce, yenilik, vatanseverlik, tabiat ve çocuk onun şiirlerinde ele aldığı başlıca temalardır. Düz yazılarında, konferans ve radyo konuşmalarında ise, Millî Mücadele’nin zorlukları, Mustafa Kemal’in bu süreçte oynadığı rol, Cumhuriyet ve inkılaplar, Türkçe ve ulus-inşa sürecinde dilin önemi gibi konulara ağırlık verdi.

Vecihi Timuroğlu, 1976 yılında Ceyhun Atuf Kansu’nun kitaplarında yer alan bütün şiirlerini iki ciltte topladı ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından neşrini sağladı. İlk altı kitabında yer alan şiirlerini birinci ciltte, sonrakilerini ise ikinci ciltte bir araya getirdi. Muzaffer Uyguner, Ceyhun Atuf Kansu’nun kitaplarına girmeyen şiir ve düz yazılarını onun ölümünden sonra Güneş Salkımı (1991), Bir Kasabadan Resimler (1992), Halk Albümü (1993) ismiyle bir araya getirdi. Ayrıca Ilgaz dergisinde seri yazı şeklinde neşrettiği “Söylevi Okurken” isimli seri yazılarını, aynı doğrultuda diğer yayın organlarında kaleme aldığı yazılarıyla birlikte Söylevi Okurken (1996) isimli kitapta topladı.

1987’den beri adına şiir ödülü verilen Ceyhun Atuf Kansu, bütün bu özellikleriyle Türk şiirinin önemli bir sesi olmayı başardı. Şiirlerinde ve diğer çalışmalarında yoğun olarak işlediği, Türk tarihi, Anadolu’nun yurt tutulması, çocuk ve problemleri, köy ve eğitim konusunda hem kendi devrinde hem de sonraki dönem şairleri üzerinde etkili oldu.